پژوهش‌های میان رشته‌ای زبان و ادبیات فارسی

اصول و شیوه‌های نگارش نقد روان‌شناسانه با استفاده از رویکرد روان‌شناسی وجودی

ایوب مرادی؛ سارا چالاک

دوره 1، شماره 1 ، فروردین 1401، ، صفحه 1-25

https://doi.org/10.30479/irpli.2021.14250.1006

چکیده

نقد روان‌شناسانه یکی از رویکردهای عمدة مواجهه با آثار ادبی محسوب می‌شود که در دهه‌های اخیر جایگاه ویژه‌ای یافته است. روانکاوی نویسنده از طریق اثر، بررسی ویژگی‌های روانی شخصیت‌ها و روانکاوی خوانندگان ... بیشتر نقد روان‌شناسانه یکی از رویکردهای عمدة مواجهه با آثار ادبی محسوب می‌شود که در دهه‌های اخیر جایگاه ویژه‌ای یافته است. روانکاوی نویسنده از طریق اثر، بررسی ویژگی‌های روانی شخصیت‌ها و روانکاوی خوانندگان جزو اصلی‌ترین زمینه‌های عملی این نوع نقد محسوب می‌شود. برای منتقدی که آثار ادبی را از نگاه علم روان‌شناسی بررسی می‌کند، هیچ محدودیتی در استفاده از مکتب‌های مختلف این علم وجود ندارد و به همین دلیل در میان نقدهای روان‌شناسانه کمتر رویکردی در علم روان‌شناسی است که مورد استفاده قرار نگرفته باشد. مکتب وجودی، جریانی در مطالعات روان‌شناختی است که تحت تأثیر آموزه‌های فکری اگزیستانسیالیسم در نیمة دوم قرن بیستم شکل گرفت و به‌زودی به یکی از مهم‌ترین شاخه‌های تحلیل روان تبدیل شد. از منظر این رویکرد روان‌شناسانه، مرگ، آزادی (مسئولیت)، تنهایی و پوچی (بحران معنا) مهم‌ترین دغدغه‌های انسان به شمار می‌آیند که کیفیت رویارویی سوژه‌ها با این دغدغه‌ها زمینه‌ساز سلامت یا اختلال در روان آنان است. ازآنجاکه در دهه‌های اخیر توجه به دغدغه‌های وجودی در خلق آثار هنری و ادبی به‌شکل ویژه‌ای مورد توجه قرار گرفته است و با توجه به این مهم که روان‌شناسی وجودی اصلی‌ترین زمینة کاربردی مکتب فلسفی اگزیستانسیالیسم محسوب می‌شود، در این مقاله تلاش شده است تا با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی، شیوة استفاده از این رویکرد روان‌شناسانه در بررسی انتقادی آثار ادبی به‌ویژه نوع ادبی رمان مورد بررسی قرار گیرد. نتایج نشان می‌دهد که موضوعات مرگ، مسئولیت، انتخاب، تنهایی، پوچی، اصالت و رنج اصلی‌ترین مسائلی هستند که منتقدان علاقمند به این زمینه در نقدهای خود به آن‌ها توجه می‌کنند.

بررسی تطبیقی رمان رؤیای تبت اثر فریبا وفی و رمان بهشت مامان غیضه اثر بثینه العیسی، با رویکرد نقد فمنیستی

رضا چهرقانی؛ سیده دلارام کاسی

دوره 1، شماره 2 ، مهر 1401، ، صفحه 1-37

https://doi.org/10.30479/irpli.2023.17800.1069

چکیده

ورود مدرنیته به شرق و مبارزه‌ی مستمر زنان برای دگرگونی ارزش‌های اجتماعی مردسالارانه که اغلب از طریق تولید آثار ادبی صورت‌می‌گرفت، منجر به شکل‌گیری گونه‌ای خاص از ادبیات گردید که به آن نوشتارزنانه ... بیشتر ورود مدرنیته به شرق و مبارزه‌ی مستمر زنان برای دگرگونی ارزش‌های اجتماعی مردسالارانه که اغلب از طریق تولید آثار ادبی صورت‌می‌گرفت، منجر به شکل‌گیری گونه‌ای خاص از ادبیات گردید که به آن نوشتارزنانه گفته‌می‌شود. هدف از زنانه‌نویسی بیان احساسات، روحیات و مشکلات خاص زنان با زبانی زنانه است که تحلیل آن هم مقتضی شکل‌گیری رویکردی ویژه در نقد بوده که امروزه با عنوان نقد فمنیستی شناخته‌می‌شود. بر این اساس پژوهش پیش‌رو کوشیده‌است دو رمان از دو بانوی نویسنده‌ی ایرانی و کویتی؛ یعنی «رؤیای تبّت» نوشته‌ی فریبا وفی و «زیر پای مادران» از بثینه‌ العیسی را با رویکرد نقد فمنیستی و به صورت تطبیقی بررسی و تحلیل‌نماید. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی و یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که نویسندگان این آثار با استفاده از مؤلفه‌های ادبیات فمنیستی وضعیت زنان را در جامعه‌ی خود به‌تصویر‌کشیده‌اند. «رؤیای تبّت» و «زیر پای مادران» با آنکه در دو کشور و با دو زبان متفاوت خلق‌شده‌اند، اشتراکات زیادی دارند که ناشی از روابط و قرابت‌های جغرافیایی، دینی و فرهنگی میان آنها بوده‌است. شخصیت‌های مؤنث متعدد در هر دو اثر اگرچه به صورت مستقل درگیر احساسات و مشکلات شخصی خود هستند؛ در نهایت یک کل منسجم را تشکیل‌می‌دهند. علی‌رغم تفاوت‌ در جزئیات دو رمان یادشده، هسته‌ی مرکزی آن‌ها مشابه و قابل تطبیق است؛ زنان در هر دو داستان به دنبال یافتن ارزش‌های وجودی خود، به‌دست‌آوردن حقوق برابر با مردان و رسیدن به عشق و آرامش هستند.

استعاره مرگ در شعر احمدرضا احمدی از دیدگاه زبان‌شناسی شناختی

صدیقه شریف زاده

دوره 2، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 1-23

https://doi.org/10.30479/irpli.2024.19114.1103

چکیده

استعاره مفهومی یکی از مهمترین دیدگاه‌های زبان‌شناسی نوین است که در تحلیل متن و زبان ارتباطی، نقش ویژه و جدیدی را ایفا می‌کند. مرگ مفهومی لغزنده و درک‌ناپذیر است و همواره از طریق ابژهای عینی و ملموس ... بیشتر استعاره مفهومی یکی از مهمترین دیدگاه‌های زبان‌شناسی نوین است که در تحلیل متن و زبان ارتباطی، نقش ویژه و جدیدی را ایفا می‌کند. مرگ مفهومی لغزنده و درک‌ناپذیر است و همواره از طریق ابژهای عینی و ملموس درک می‌شود. در نظریه‌ی استعاره مفهومی که بر پایه تفکرات زبان‌شناسان شناختی شکل گرفته است، مرگ با نگاشت‌هایی نظیر «مرگ قدرت است»، «مرگ سفر است»، «مرگ انسان است» بیان شده است. براین اساس، با هدف بررسی مفهوم مرگ در شعر احمدرضا احمدی، شاعر معاصر، ابتدا به طرح مفاهیم کلی استعاره پرداخته، سپس استعاره مفهومی را از دیدگاه زبان‌شناسان شناختی تعریف و طبقه‌بندی کرده‌ایم. پژوهش حاضر پیوندِ میان استعاره و بنیانِ فکری شاعر را بررسی می‌کند و به این می‌پردازد که احمدی چگونه توانسته از طریق استعاره، ایدئولوژی و نگرش خود را درباره مرگ بیان کند. شواهد نشان می‌دهد مفهوم مرگ در شعر احمدی با توجه به کاربرد استعاره مفهومی، با احساسات ناب شاعرانه‌ی او در آمیخته و اغلب از مفاهیم قراردادی استعاری فراتر رفته است. مرگ اغلب به مثابه موجود یا جسمی انگاشته شده که همراه شاعر است و با نگاشت‌هایی نظیر «مرگ پدیده‌ای حاضر است»، «مرگ انسان است» به مرگ‌اندیشی احمدی و بسامد مفهوم مرگ در شعر او دلالت دارد. با توجه با تاریخ مجموعه‌های مورد بررسی استعاره مفهومی مرگ، به مرور در اندیشه شاعر نمود پررنگ‌تری می‌یابد.

بازتاب استبداد شرقی در مثنوی

حجت الله پاپی؛ سعید زهره وند؛ علی نوری

دوره 2، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 25-51

https://doi.org/10.30479/irpli.2024.19726.1122

چکیده

ویتفوگل، جامعه شناس آلمانی، یکی ازنطریه پردازان برجسته در زمینۀ نظریۀ استبداد شرقی است. این نظریه از جمله رویکرد هایی است که ویژگی‌های پیچیدۀ جوامع شرقی و تفاوت‌های فرهنگی آن‌ها را آشکار می‌کند. منشأ ... بیشتر

بازخوانی سیر ساختاری – معنایی زورخانه‌ها از اسطوره تا تصوف

زهرا عسگری؛ باقرعلی عادلفر

دوره 1، شماره 1 ، فروردین 1401، ، صفحه 27-43

https://doi.org/10.30479/irpli.2021.15795.1035

چکیده

ورزش باستانی و زورخانه‌ای، آیین و فرهنگی است منتسب به دوران باستان که قدمتش از لحاظ پایه‌گذاری به پیش از اسلام می‌رسد که از لحاظ شکل و اعمال و نیز معنا و اعتقادات، مشحون است از نمادهای اساطیری و آیینی ... بیشتر ورزش باستانی و زورخانه‌ای، آیین و فرهنگی است منتسب به دوران باستان که قدمتش از لحاظ پایه‌گذاری به پیش از اسلام می‌رسد که از لحاظ شکل و اعمال و نیز معنا و اعتقادات، مشحون است از نمادهای اساطیری و آیینی که در سیر تطوّر خود، وامدار اساطیر مهری، آیین زرتشتی، روحیه و فرهنگ پهلوانی و عیاری، اعتقادات شیعی و مرام و مسلک خانقاهی است. از این رو، زورخانه‌ها از منظر شکل و معماری برگرفته از مهرابه‌های مهرپرستی، آتشکده‌های زرتشتی، خانقاه‌های صوفیانه و نمادهای شیعی است و از منظر اشخاص نظیر پهلوانان، مرشد، حضّار و... متأثر از اساطیر آیینی، دینی و پهلوانی است؛ از لحاظ انواع ورزش‌ها و اعمال پهلوانی نظیر کشتی نیز تاثیر اساطیر، حماسه‌ها، آیین‌های باستانی و باورهای دینی مشهود است که به خوبی هم‌زیستی و وفاق اسطوره‌ها و آیین‌های باستانی ایران زمین را با دین اسلام، مذهب تشیع و جریان تصوف نمایان ساخته است. این مقاله به روش تحلیل- محتوا در پی آن است تا زورخانه‌ها‌ را از لحاظ برخورداری از مضامین مختلف ایرانی- اسلامی مورد بررسی قرار دهد و زورخانه‌ها به سبب همین تعامل با وجوه مختلف فرهنگی- آیینی است که در ادوار مختلف تاریخی با وجود تغییر حکومت‌ها، ادیان و ... توانسته‌اند به عنوان پایگاهی مردمی، موجودیت و محوریت خویش را تا به امروز حفظ کنند.

بررسی کاربرد استعاره جنگ در متون خبری داخلی و خارجی مربوط به بیماری کووید-19: براساس رویکرد معنی‌شناسی قالبی

منصور نیک پناه؛ منصوره دلارامی فر

دوره 1، شماره 2 ، مهر 1401، ، صفحه 39-64

https://doi.org/10.30479/irpli.2023.17962.1073

چکیده

چکیدهبا توجه به شیوع بیماری کووید-19، متخصصان و سیاستمداران تلاش دارند تا هر چه بهتر مردم را با بحران پیش آمده در کشورشان و سرتاسر دنیا آشنا سازند. در این میان استفاده از استعاره "جنگ" بسیار به چشم می‌خورد. ... بیشتر چکیدهبا توجه به شیوع بیماری کووید-19، متخصصان و سیاستمداران تلاش دارند تا هر چه بهتر مردم را با بحران پیش آمده در کشورشان و سرتاسر دنیا آشنا سازند. در این میان استفاده از استعاره "جنگ" بسیار به چشم می‌خورد. بنابراین، پژوهش حاضر قصد دارد که به بررسی استعاره "جنگ" در بیانیه‌ها و متون‌ خبری داخلی و خارجی مرتبط با بیماری کووید-19 براساس دیدگاه معنی‌شناسی قالبی بپردازد. روش مورد استفاده در این پژوهش به‌صورت توصیفی-تحلیلی است. به این منظور، با بهره‌گیری از بیانیه‌ها و متون خبری داخلی از اخبار 20:30 و خبرگزاری‌های برخط ایسنا و ایرنا، استعاره‌های مربوط به بیماری کووید-19 گردآوری گردیدند و همچنین بیانیه‌ها و متون خبری خارجی برگرفته از روزنامه‌های گاردین، نیویورک تایمز و توئیتر جمع‌آوری شدند. تعداد 500 استعاره‌ در این متون از طریق الگوی پیشنهادی پراگلجاز به نام "روال تشخیص استعاره" استخراج شدند. سپس، استعاره‌ها در قالب معنایی «بیماری» قرار گرفتند و اجزاء قالب آنها مشخص شد. یافته‌های پژوهش نشان دادند که براساس نظریه معنی‌شناسی قالب‌بنیاد، برای ساخت استعاره‌ اجزاء هسته‌ و غیرهسته‌ قالب فعال می‌شوند و نقش معنایی ملموس‌تری به خود می‌گیرند. برای مثال، جزء هسته‌ بیمار در قالب معنایی «بیماری» وارد قالب «جنگ» می‌شود و نقش معنایی یکی از طرفین را به عنوان جزء هسته‌ این قالب ایفا می‌کند. از سوی دیگر، اجزاء هسته قالب از قبیل مورد و هدف و اجزاء غیرهسته شامل طول مدت، ابزار جنگ، روش جنگ، موقعیت جنگ، میزان جنگ، نتیجه جنگ، زمان و مکان جنگ نیز در قالب بیماری قرار گرفته‌اند.

بازنمایی توسعه در رمان «ره‎ش»

صغری صالحی

دوره 1، شماره 1 ، فروردین 1401، ، صفحه 45-68

https://doi.org/10.30479/irpli.2021.15993.1041

چکیده

رضا امیرخانی در«ره‏ش» توسعه نامتوازن شهری را برآمده از نگاه فن‎سالاری مدیران می‎داند و آسیب‏های آن را از دید سنت‏گرایان به‎تصویر می‎کشد. هدف پژوهش، چگونگی بازنمایی الگوی توسعه در منازعه ... بیشتر رضا امیرخانی در«ره‏ش» توسعه نامتوازن شهری را برآمده از نگاه فن‎سالاری مدیران می‎داند و آسیب‏های آن را از دید سنت‏گرایان به‎تصویر می‎کشد. هدف پژوهش، چگونگی بازنمایی الگوی توسعه در منازعه نگاه‏های سنتی و فن‎سالاری براساس روش نقد درونی ودیدگاه‎های انتقادی مکتب فرانکفورت دربارۀ سلطه تکنولوژی بر زندگی انسان است. گفتمان سنت‎گرایی و فن‏سالاری در قالب شخصیت‏های زن و مرد داستان و تفاوت‏های هویتی آنان، متقابل بازنمایی شده است. علا نماد فن‎سالاری، مدافع توسعه‏تکنوکراتیک و نوسازی است. لیا نماد سنت، حامی ساختارهای گذشته و منتقد تسلط سیستم و ساختارهای مدرن بر محیط‎زیست است. سیر داستان، گفتمان سنت را معقول‎تر و موجه‏تر نشان می‏دهد، گرچه در برابر قدرت فن‎سالاری، ضعیف و ناموفق جلوه می‎شود؛ به‏ویژه اینکه قدرت اجرایی گفتمان فن‏سالاری، بیشتر است و سنت با چالش‎های بیشتری روبه‏روست. امیرخانی، از مصادیق توسعه تکنوکراتیک فقط به زیرساخت‏های شهری پرداخته و بلندمرتبه‏سازی‏ها را عامل اصلی نامتوازنی شهر مطرح کرده است. ایدئولوژی سنت‎گرایی نیز با آمیزه‎ای از مذهب، درویش‎مسلکی، حس‎های نوستالژیک و دغدغه‎های زیست‎محیطی بازنمایی شده است. تمرکز برناکارآمدی توسعه تکنوکراتیک، خلاصه شدن آسیب‏های فرهنگی توسعه تکنوکراتیک در بی‎توجهی به برخی از آداب و رسوم قدیمی، کم‏رنگ بودن وجه منازعه فکری و نظام معنایی دو گفتمان، خلط مفهومی و مشخص نبودن رویکرد دقیق هریک از گفتمان‎ها، ربط منطق منفعت‏طلبی به مدیران فن‏سالار، نگرش‎ها وکنش‎های متناقض شخصیت‎ها، غفلت از معضلاتی مانند افزایش حاشیه‏نشینی، شکاف‏های طبقاتی و... داستان را با بازنمایی آشفته و ناقص از نقش گفتمان‎ها در وضعیت بحرانی الگوی توسعه شهری مواجه کرده و دورنمایی از سردرگمی در برنامه‏های توسعه ایران را نشان داده است.

بررسی ارتباط بینامتنی میان رمان و سینما در آثار جمشید خانیان (نمونة موردی رمان‌های «امپراتور کوتولة سرزمین لی‌لی‌پوت» و «ادسون آرانتش دوناسیمنتو و خرگوش هیمالیایی‌اش» با فیلم‌های «سرنوشت شگفت‌انگیز املی پولن» و «حرامزاده‌های لعنتی»)

ایوب مرادی؛ هادی یوسفی

دوره 2، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 53-80

https://doi.org/10.30479/irpli.2023.18618.1087

چکیده

بینامتنیت به‌عنوان یکی از شیوه‌های مطرح در نقد آثار هنری، در سالیان اخیر به‌شکل جدی مورد توجه منتقدان واقع شده است. برای این رویکرد انتقادی که بر موضوع بررسی تأثیرات آگاهانه و ناآگاهانة متون بر یکدیگر ... بیشتر بینامتنیت به‌عنوان یکی از شیوه‌های مطرح در نقد آثار هنری، در سالیان اخیر به‌شکل جدی مورد توجه منتقدان واقع شده است. برای این رویکرد انتقادی که بر موضوع بررسی تأثیرات آگاهانه و ناآگاهانة متون بر یکدیگر متمرکز است، روش‌ها و چهارچوب‌های مختلفی تعیین شده است. دراین‌میان ژرار ژنت با دقت و ریزبینی خاصی به تشریح گونه‌های ارتباط بینامتنی پرداخته است. او که از تعبیر ترامتنیت برای این موضوع استفاده می‌کند، انواعی همچون «سرمتنیت»، «پیرامتنیت»، «فرامتنیت»، «بینامتنیت» و «بیش‌متنیت» برای آن برشمرده است. جمشید خانیان یکی از نویسنده‌های سرشناس ادبیات کودک و نوجوان محسوب می‌شود که در انتخاب موضوع و شیوه‌های روایت آثار خود، دقت و وسواس ویژه‌ای دارد. ازهمین‌رو کمتر اثری از این نویسنده انتشار یافته که نگاه و توجه مخاطبان و منتقدان را به خود جلب نکرده باشد. او که در پژوهش‌هایش نگاه ویژه‌ای به ارتباط سینما و ادبیات دارد، در انتخاب موضوع، مضمون و شخصیت‌های برخی رمان‌هایش تحت تأثیر آثار برگزیدة سینمای ایران و جهان بوده است. پژوهش حاضر که به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است، در پی بررسی ارتباط بینامتنی میان دو رمان «امپراتور کوتولة سرزمین لی‌لی‌پوت» و «ادسون آرانتس دوناسیمنتو و خرگوش هیمالیایی‌اش» با دو اثر معروف سینمای جهان با نام‌های «سرنوشت شگفت‌انگیز املی پولن» و «حرامزاده‌های لعنتی» است. نتایج نشان می‌دهد که میان رمان‌های خانیان و فیلم‌های یادشده از نگاه گزینش شخصیت‌های اصلی و فرعی و کنش‌های آنان، شیوه‌های روایت‌گری، عناصر و اشیاء ارتباط وجود دارد. ارتباطی که ذیل دو گونة «بیش‌متنیت» و «سرمتنیت» قابل ارزیابی است.

بررسی و تحلیل تنوّع واژگانی و تأثیر آن بر سبک و فضای شعر در سروده‌های نیما یوشیج و بدر شاکرالسیّاب « بر پایة نظریة جانسون»

فرشته محجوب؛ طاهره سیدرضایی

دوره 1، شماره 2 ، مهر 1401، ، صفحه 65-95

https://doi.org/10.30479/irpli.2022.16944.1048

چکیده

نیما یوشیج و بدرشاکرالسیّاب هر دو به عنوان نخستین پیشروان رهایی شعر از قیود کلاسیک در ایران و عراق و هدایت آن در مسیر نوگرایی اگرچه به لحاظ زمان و مکان از یکدیگر دور بوده اند در بسیاری وجوه همچون زبان ... بیشتر نیما یوشیج و بدرشاکرالسیّاب هر دو به عنوان نخستین پیشروان رهایی شعر از قیود کلاسیک در ایران و عراق و هدایت آن در مسیر نوگرایی اگرچه به لحاظ زمان و مکان از یکدیگر دور بوده اند در بسیاری وجوه همچون زبان شعری، محیط زندگی و آموزش، تفکّرات سیاسی و دغدغه های اجتماعی ماننده اند.نظریة زبانشناختی «تنوّع واژگان» جانسون یکی از شاخصترین ابزارهای مطالعة متون است که در شاخه‌هایی همچون نقد ادبی، مطالعات تطبیقی و سبک شناسی کارآمد است و می‌کوشد با استفاده از شیوه‌های آماری و با رویکردی میان رشته‌ای به سنجش میزان نوآوری شاعران و نویسندگان در دایرة لغات پرداخته و مؤلفه‌های سبکی آنان را تحلیل ‌کند.پژوهش حاضر به شیوة توصیفی ـ تحلیلی و با بهره گیری ازروش های آماری نخست بر اساس مبانی نظری جانسون به بررسی و مقایسة تنوّع واژگان دو شاعر در یک پیکره زبانی سه هزار کلمه‌ای پرداخته،سپس آن‌ها راازمنظر همگرایی و واگرایی مضامین و چگونگی خلق فضاهای گوناگون بررسی کرده است.حاصل آنکه شمارگان واژگان متنوّع در شعر بدرشاکرالسیّاب 230 کلمه بیش از نیما است و با شیب کمتری نسبت به شعر او کاهش می‌یابد.این بدان معنا است که سیّاب دایرة لغات وسیعتری نسبت به نیما یوشیج داشته و بر زبان چیره‌تربوده است.نیز علیرغم حضور صدای مستقلّ هر شاعر، دغدغه‌های ذهنی یکسان باعث خلق دایره‌های معنایی بر گِرد هسته‌هایی مشترک همچون: «مرگ اندیشی، طبیعت، عشق، زادگاه و مقوله‌های اجتماعی» شده است. این مؤلفه‌ها در واژگان مشترک مذکور به کمک « فضاسازی» عینیّت یافته که نشانگر تفاوت سبک،دیدگاه و شرایط زندگی دو شاعر است.

بررسی شعر سوره روشنایی اثر شفیعی کدکنی با رویکرد شعرشناسی شناختی

سهیلا صادقی؛ بهناز علی پورگسکری؛ بلقیس روشن؛ بهناز پیامنی

دوره 1، شماره 1 ، فروردین 1401، ، صفحه 69-89

https://doi.org/10.30479/irpli.2021.14940.1021

چکیده

پژوهش حاضر به بررسی شعر «سوره روشنایی» اثر محمدرضا شفیعی کدکنی از منظر شناختی می‌پردازد. نظریه شعر شناسی شناختی، ابزاری برای وضوح بخشیدن به فرآیندهای استدلالی مؤلف در اختیار تحلیل گر قرار می‌دهد ... بیشتر پژوهش حاضر به بررسی شعر «سوره روشنایی» اثر محمدرضا شفیعی کدکنی از منظر شناختی می‌پردازد. نظریه شعر شناسی شناختی، ابزاری برای وضوح بخشیدن به فرآیندهای استدلالی مؤلف در اختیار تحلیل گر قرار می‌دهد که از آن جمله می‌توان به انجام نگاشت‌های مفهومی؛ ویژگی، رابطه‌ای و نظام اشاره کرد. دراین نظریه نوع چینش واژگان اثر، اهمیت بسیاری دارد و کشف ارتباط بین ساختار و مفهوم اثر ادبی از جمله اهداف آن است. در این پژوهش با هدف بررسی سطوح تفسیری شعر«سوره روشنایی» از لحاظ ساختاری و محتوایی با رویکرد شعرشناسی شناختی به تبیین چگونگی تأثیرگذاری جهان فکری شفیعی کدکنی بر ساختار شعر پرداخته شده است. پرسش پژوهش این است که چه عواملی دلیل تأثیرگذار بودن و موفقیت در شعر مورد نظر به شمار می‌آید؟ و آیا در مرحلۀ نگاشت نظام که ویژگی ممتاز نظریۀ شعرشناسی شناختی است، می‌توان با جنبۀ تازه ای از این شعر مواجه شد؟ با توجه به اینکه مقاله ی حاضر به تحلیل نگاشت های ذهنی مؤلف که به خلق اثر فوق منجر شده است، می‌پردازد و به آشنایی با سبکِ شناختی او می‌انجامد، انجام پژوهش ضروری به نظر می‌رسد. روش تحقیق توصیفی تحلیلی است و نتایج آن نشان می‌دهد شعر شفیعی‌کدکنی در چارچوب یک ساختار منسجم زبانی قرار دارد که با کلیت معناییِ اثر، پیوند عمیقی دارد و بین ساختار و محتوا انطباق وجود دارد. این مسئله درمرحلۀ نگاشت نظام شعر که ویژگی ممتاز نظریۀ شعرشناسی شناختی است، با کشف الگویی انتزاعی بر مخاطب آشکار می‌شود. بیشتر استعاره‌های مفهومیِ به کار رفته در این شعر، جهتی هستند.

تحلیل روان‌شناختی خوانش‌های عرفانی از شعر پایداری بر مبنای نظریۀ «نقد تبادلی» نورمن هالند

اسماعیل محمدپور

دوره 2، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 81-102

https://doi.org/10.30479/irpli.2024.19533.1117

چکیده

نورمن هالند یکی از اثرگذارترین چهره‌های نقد روان‌کاوانه است که عقیده دارد، خواننده به‌منظور «کسب لذت» به سراغ متن می‌رود؛ زیرا امیال خود را به صورتی دیگر در آن می‌بیند. برای تحلیل حالات عرفانی، ... بیشتر نورمن هالند یکی از اثرگذارترین چهره‌های نقد روان‌کاوانه است که عقیده دارد، خواننده به‌منظور «کسب لذت» به سراغ متن می‌رود؛ زیرا امیال خود را به صورتی دیگر در آن می‌بیند. برای تحلیل حالات عرفانی، دانش روانکاوی به‌عنوان دانشی کاربردی و پیشرو، همواره نقش تعیین‌کننده‌ای داشته است. بر همین مبنا می‌توان نتیجه گرفت که نقد روانکاوانه بر خوانش‌های عرفانی، یکی از نیازها و ضرورت‌های نقد ادبی در عصر حاضر است. با چنین نگاهی و با توجه به اهمیت موضوع، 10 مقالۀ علمی-پژوهشی که در آن‌ها پژوهشگران، خوانش‌هایی عرفانی از شعرهای پایداری شاعران معاصر ایران ارائه کرده بودند، انتخاب شدند. در گام بعدی به تحلیل این خوانش‌ها از منظر چهار رویکرد «تداعی آزاد»، «آشنایی‌زدایی»، «فعال‌سازی گسترش» و «دفاع و سازگاری» که از رویکردهای محوری «نقد تبادلی» در نظریۀ نورمن هالند هستند، پرداخته شد. نتایج حاصل نشان داد که اگر خواننده در مسیر خوانش از امکانات روانکاوی، به درستی استفاده کند می‌تواند در کشف معنای حقیقی متن توفیق بیشتری کسب کند؛ اما اگر نتواند این امکانات را به کنترل خود درآورد به اعوجاج خوانش منجر خواهد شد. به‌عنوان مثال مکانیسم دفاعی «آرمانی‌ساختن»، باعث خوانش اغراق‌آمیز متن و ندیدن یا ناچیزشمردن نقاط ضعف آن می‌شود؛ یا فعال‌سازی گسترش در فرایند خوانش متن، اگر به کنترل خوانشگر درنیاید سبب می‌شود تا مسیر تأویل تغییر و در نتیجه خواننده، بدون درنگ در لایه‌های زیرین معنا، تنها شکاف‌های لایۀ سطحی معنا را پر ‌کند؛ اما در صورتی‌که خوانندگان از رویکرد «غریبه‌گردانی» به‌طور آگاهانه در فرایند خوانش بهره بگیرند، بر ارزش، اثرگذاری و جذابیت خوانش افزوده خواهد شد.

تحلیل رمان پرفروش شبح از سوزان کی بر اساس نظریه داغ ننگ اروینگ گافمن

آسیه ذبیح نیا عمران

دوره 1، شماره 2 ، مهر 1401، ، صفحه 95-114

https://doi.org/10.30479/irpli.2023.18081.1077

چکیده

مقاله حاضر به بررسی رمان شبح اُپرای پاریس (1990م.) از سوزان کی، براساس نظریه داغ ننگ گافمن(1963م.)می‌پردازد. دید گافمن به موضوع، از نظر روابط اجتماعی است. «اریک»، شخصیت اصلی شبح اپرا که هنرمند است، با ... بیشتر

بررسی نمودهای گروتسک در سمفونی مردگان

فرشته السادات حسینی؛ اسحاق طغیانی اسفرجانی

دوره 1، شماره 1 ، فروردین 1401، ، صفحه 91-115

https://doi.org/10.30479/irpli.2021.14307.1009

چکیده

گروتسک به دلیل کارکردهای وسیعی که دارد می‌تواند اهداف و نیات متفاوتی داشته باشد. از جمله انتقاد از شرایط حاکم بر جامعه و به تصویر کشیدن خطوط ممنوعۀ سیاسی. اما آنچه مهم است تأثیریست که بر مخاطب خود می‌گذارد ... بیشتر گروتسک به دلیل کارکردهای وسیعی که دارد می‌تواند اهداف و نیات متفاوتی داشته باشد. از جمله انتقاد از شرایط حاکم بر جامعه و به تصویر کشیدن خطوط ممنوعۀ سیاسی. اما آنچه مهم است تأثیریست که بر مخاطب خود می‌گذارد و احساس خاصیست که در او به وجود می‌آورد؛ احساسی که عموما با ترس، تنفر، اشمئزاز و خندۀ تلخ همراه است و این همان هدف اصلی گروتسک است، یعنی تلاش برای رسیدن به معنای سومی که در خوداگاه یا ناخودآگاه هنرمند ایجاد می‌شود و در اثر او بازتاب پیدا می‌کند و تأثیر خود را بر مخاطب می‌گذارد. سمفونی مردگان رمانی است که به شیوۀ مدرن محتویات درونی شخصیت‌ها را به منصۀ ظهور می‌گذارد و شناختی از روح و روان آن‌ها را به‌دست می‌دهد و با نمایش وضعیت دردناک و مشمئزکنندۀ شخصیت‌ها، وحشت و اختناق، عناصر خرافه، جهل و فقر فرهنگی در جامعه، حس سقوط بشریت و کشیده شدن او به ورطۀ نابودی را به تصویر می‌کشد. تمام عناصر موجود در این رمان ذهن را به سمت مفهوم گروتسک سوق می‌دهد. نویسندگان در این مقاله با روش کتابخانه‌ای-تحلیلی به بررسی عناصر گروتسک در این رمان پرداخته و به این نتیجه دست یافته‌اند که سمفونی مردگان به دلیل آمیختگی واقعیت و خیال، فضای یأس‌آلود، وهمناک و نفرت‌آور، مرگ و جمود فکری، تضاد و تناقض، آمیختگی عناصر انسانی-حیوانی و بیان تصاویر عجیب و اغراق‌آمیز و غیرطبیعی در یک زمان بیست و چهارساعته حوادث جامعۀ سال‌های 1331-1335 را در ژانر گروتسک -خودآگاه و یا ناخوداگاه - به تصویر کشیده است.

تحلیل و طبقه بندی طرحواره های معنی شناختی در افعال مرکب فارسی: مطالعه‌ای در چارچوب زبانشناسی شناختی

رضا رضایی؛ مژگان هوشمند

دوره 2، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 103-128

https://doi.org/10.30479/irpli.2023.17953.1072

چکیده

پژوهش حاضر می‌کوشد تا با اتکاء بر ارکان معنی شناسی شناختی به تحلیل و طبقه بندی طرح واره ها در افعال مرکب فارسی بپردازد. مسالۀ اصلی پژوهش حاضر واکاوی سازوکارهای معنایی و همچنین شیوه های مفهوم سازی افعال ... بیشتر پژوهش حاضر می‌کوشد تا با اتکاء بر ارکان معنی شناسی شناختی به تحلیل و طبقه بندی طرح واره ها در افعال مرکب فارسی بپردازد. مسالۀ اصلی پژوهش حاضر واکاوی سازوکارهای معنایی و همچنین شیوه های مفهوم سازی افعال مرکب فارسی در چارچوب معنی شناسی شناختی براساس طرحواره‌های مطرح در این رویکرد است. هدف عمده از انجام این پژوهش تحلیل و دسته‌بندی انواع طرحواره‌های تصویری –حرکتی و حجمی در تبیین ساختار معنایی–مفهومی گزاره‌های مرکب فارسی است. پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی و پیکره مداراست. جمع‌آوری داده‌ها از طریق فرهنگ 8 جلدی سخن و همچنین پایگاه دادگان زبان فارسی صورت گرفته است. پیکرۀ پژوهش 1000 گزارۀ مرکب فارسی را در بر می‌گیرد که در قالب 20 همکرد رایج زبان فارسی و به ازای هرکدام 50 ترکیب فعلی مرکب مورد بررسی قرار گرفته و انواع طرحواره‌های معنایی مطرح و بازنمایی آن ها براساس مراحل چارچوب نظری صورت می‌پذیرد. از میان طرح واره های تصویری دو طرحواره‌ی حرکتی و حجمی در این پژوهش بررسی شدند. یافته‌های پژوهش نشان داد که طرحوارۀ حرکتی بسامد بیشتری نسبت به طرحواره‌ی حجمی دارد. همچنین در هر دو طرحواره، چهار همکرد بیشترین همکاری در ساخت طرحوارۀ تصویری داشتند که عبارت بودند از«کردن»،«شدن»،«رفتن»و «دادن». به طورکلی افعالی نظیر، شتافتن، گذشتن و فرستادن که بر حرکت دلالت دارند و در بازه‌های زمانی کوتاه و بلند، بسته به موضوع سخن، استفاده می‌شوند، نقشی تعیین‌کننده در ساخت طرحواره‌های تصویری حرکتی دارند.در ساخت طرحواره‌های حجمی، افعالی با دلالت بر موضوعاتی چون محتوی چیزی بودن،دردرون (دل)چیزی داشتن،در مکانی محصور بودن و مانند اینها نقش دارند.

کاربردهای اصطلاح غزل در شعر حافظ با نگاه به کاربرد تاریخی آن در شعر فارسی و موسیقی قدیم ایران

سپهر سراجی؛ فاطمه دلفانی بلوچ

دوره 1، شماره 2 ، مهر 1401، ، صفحه 115-135

https://doi.org/10.30479/irpli.2023.17459.1060

چکیده

اصطلاح غزل در تاریخ هنر و ادب ایرانی، تنها برای معرفی یک فرم شعری به‌کار نمی‌رفته و این واژه معنای تخصصی دیگری نیز داشته است. این معنی دیگر، اصطلاحی موسیقایی بوده و در ارتباط شعر با موسیقی معنا می‌یابد. ... بیشتر اصطلاح غزل در تاریخ هنر و ادب ایرانی، تنها برای معرفی یک فرم شعری به‌کار نمی‌رفته و این واژه معنای تخصصی دیگری نیز داشته است. این معنی دیگر، اصطلاحی موسیقایی بوده و در ارتباط شعر با موسیقی معنا می‌یابد. این اصطلاح در موسیقی قدیم ایران، به معنای نوعی تصنیف به‌عنوان بخشی از گونه‌ای بزرگتر به نام نوبت مرتب است. به نظر می‌رسد در شعر خواجه حافظ به صورتی خودآگاهانه و عمدی هر دو معنی این اصطلاح به فراخور موضوع شعر به‌کار رفته‌اند. مقالۀ حاضر می‌کوشد تا با روشی استقرایی با بهره‌گیری از صناعت ادبی مراعات نظیر و قراین معنایی موجود، به‌صورت جزء به کل در سه سطح از درون‌بیتی، بینابیتی و در نهایت بین شعری، نخست انواع استفاده‌های حافظ از این اصطلاحات را نشان داده و سپس در قیاس با کاربرد آن توسط شعرای دیگر به نتیجه‌گیری پیرامون چگونگی ارتباط حافظ با موسیقی ایرانی برسد. این مطالعه تلاش دارد تا با روشی علمی، جنبه‌ای از ارتباطات حافظ با موسیقی را پرده بردارد و نشان دهد که چگونه می‌توان نسبت حافظ و موسیقی را از وجوه تخصصی به بررسی و تحقیق گذاشت. بدیهی است تحقیق حاضر به‌دنبال ارائۀ حکمی مبنی بر موسیقیدان بودن حافظ نیست، بلکه می‌کوشد تا از این رهگذار با دیدگاهی کیفی، به فرضیات موجود مبنی بر چند و چون آشنایی حافظ با موسیقی روزنه‌ای گشوده و به آن جامه‌ای علمی و قابل استنادتر از مطالعات پیشین بپوشاند.

تبیینِ نقش محتوایِ فتوت نامه ها درتعالیِ ساحت اخلاقی هنر ایران

علیرضا باوندیان؛ هادی فرهنگدوست

دوره 1، شماره 1 ، فروردین 1401، ، صفحه 117-145

https://doi.org/10.30479/irpli.2021.14753.1016

چکیده

فتوت، آیینی در ایران باستان بود که پس از امتزاج با آموزه های اسلامی، معانی ژرف تری یافت. فتوت نامه ها- همچون اسنادی میان رشته ای- روش های آمیختن هنر را با اخلاق به هنرآموزان -با بلاغتی خاص- می آموخت.این پژوهش ... بیشتر

درآمدی بر رابطة ادبیات و سیاست در پرتو مطالعات میان‌رشته‌ای

تورج زینی وند؛ روژین نادری

دوره 2، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 129-156

https://doi.org/10.30479/irpli.2024.19660.1120

چکیده

پیوند میان دو دانش ادبیات و سیاست با وجود تفاوت‌های فراوان در ماهیّت، زبان، نگرش، قلمرو، روش و هدف، پیوندی ریشه‌دار و کهن به شمار می‌آید که از زوایای گوناگون قابلیّت پژوهش و بررسی را داراست؛ اما در ... بیشتر

نقد فیلم «وقتی همه خوابیم» بر اساس نظریه‌های رمان پسامدرن

شیرزاد طایفی؛ محمدحسین رمضانی فوکلائی

دوره 1، شماره 2 ، مهر 1401، ، صفحه 137-156

https://doi.org/10.30479/irpli.2022.17140.1052

چکیده

بر خلاف مکتب فرانسوی ادبیات تطبیقی که مطابق آن، صرفاً می‌توان به مقایسۀ دو متن نوشتاری با لحاظ شرایطی پرداخت، در رهیافت آمریکایی تطبیق متون ادبی با هنرهای مختلف، از جمله سینما امکان‌پذیر است. چون رمان ... بیشتر بر خلاف مکتب فرانسوی ادبیات تطبیقی که مطابق آن، صرفاً می‌توان به مقایسۀ دو متن نوشتاری با لحاظ شرایطی پرداخت، در رهیافت آمریکایی تطبیق متون ادبی با هنرهای مختلف، از جمله سینما امکان‌پذیر است. چون رمان و فیلم مشترکات زیادی دارند، از بسیاری جهات به یکدیگر شبیه هستند، و دو ژانر قیاس‌پذیر محسوب می‌شوند. این مشترکات، زمینۀ مناسبی برای بحث دربارۀ فیلم سینمایی از منظر نظریه و نقد ادبی جدید فراهم نموده، امکان می‌دهد مفاهیم و اصطلاحاتی را که به طور معمول ابزاری برای بحث دربارۀ رمان می‌دانیم، برای کاوشی نقادانه دربارۀ ساختار و صناعات و مضامین فیلم به کار ببریم. از طرفی، در سال‌های اخیر اصطلاح «پسامدرنیسم» در بحث‌های نقادانه دربارۀ رمان رواج یافته، بسیاری از داستان‌نویسان جدید نیز شیفتگی وافری به داستان‌نویسی به سبک پسامدرن نشان می‌دهند؛ لذا در این پژوهش، ابتدا با بررسی نظرات برخی از مهم‌ترین اندیشمندان ادبیات پسامدرن، نوزده تکنیک‌ مورد استفاده در رمان‌های پسامدرن استخراج شده و با روش تحلیل کیفی، به‌کارگیری آن‌ها در فیلم وقتی همه خوابیم مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج بررسی، گویای قرابت ادبیات و سینما (به عنوان یک متن تصویری) و قابلیت مقایسۀ این دو متن نوشتاری و تصویری است؛ چنان‌که بسیاری از تکنیک‌هایی که در نگارش رمان‌های پسامدرن به کار گرفته می‌شوند، با بسامد بالایی در فیلم مورد بررسی نیز، استفاده شده است.

تحلیلِ گفتمان انتقادیِ رُمانِ آخرین انار دنیا

عثمان هدایت؛ حمید مرادی؛ مصطفی گرجی

دوره 1، شماره 1 ، فروردین 1401، ، صفحه 147-167

https://doi.org/10.30479/irpli.2021.14460.1012

چکیده

رمان کُردی از نخستین دوره‌ی شکل‌گیری‌اش، همبسته‌ی تحولات و منازعات سیاسی، اجتماعی بوده است. رمان به سبب ظرفیت و توانش‌های ادبی‌اش و بیان دیدگاه‌های متکثر و متعدد، مورد توجه نویسندگان کُرد قرار گرفته ... بیشتر رمان کُردی از نخستین دوره‌ی شکل‌گیری‌اش، همبسته‌ی تحولات و منازعات سیاسی، اجتماعی بوده است. رمان به سبب ظرفیت و توانش‌های ادبی‌اش و بیان دیدگاه‌های متکثر و متعدد، مورد توجه نویسندگان کُرد قرار گرفته است. یکی از اقسام رمان، رمان سیاسی است که با مؤلفه‌هایی خاص از سایر جریان‌های داستانی معاصر به‌نوعی متمایز بوده است. این تمایز در ادبیات کُردی به نسبت سایر اقسام داستان‌های اجتماعی، دینی، فمینیستی و ...به دلیل ویژگی و ماهیت منحصربه‌فرد و پیوندهای نزدیک به جامعه و وقایع سیاسی و اجتماعی محرزتر بوده است. از میان مجموعه روش‌های تحلیل رمان، روش تحلیل گفتمان انتقادی سنخیت بیشتری با ماهیت این نوع رمان دارد. یکی از روش‌های بررسی این نوع خاص از تحلیل رمان و مؤثرترین رویکرد آن، رویکرد فرکلاف است که در بررسی متن به بافت موقعیتی و سیاسی آن توجه ویژه دارد و آن را در سه سطح توصیف، تبین و تفسیر بررسی می‌کند. رمان آخرین انار دنیا یکی از رمان‌های سیاسی کُردی است که به بازخوانشی رویدادها قیام کُرد بر ضد حکومت بعث عراق و روی کار آمدن دولت نیمه مستقل کُردی با پرچم‌داری احزاب سیاسی آن منطقه است. تحلیل گزاره‌های متن در سطح تبین، نشان می‌دهد که رویدادهای سیاسی دوره و فضای پرالتهاب سال‌های 1975، جنگ‌های داخلی بین احزاب کُرد و دوران پر آشوب بعد از آن، همواره سبب شکست، ناامیدی و فرودست‌تر شدن مردم شده است. تحلیل انتقادی این رمان بر پایه‌یدرون‌مایه‌ی خودِ رمان، نقد خشونت، سیاست و قدرت است، که حول تم بنیادین استبدادستیزی و سیاست‌ستیزی می‌چرخد.

بررسی اختلال شخصیت «پارانوئید» در «پادشاه کنیزک‌فروش» گنبد دوم هفت پیکر نظامی و راهکارهایی برای پیشگیری از طلاق

پروین جوادی؛ فرشاد میرزایی مطلق؛ علی فرداد

دوره 1، شماره 2 ، مهر 1401، ، صفحه 157-180

https://doi.org/10.30479/irpli.2023.18933.1095

چکیده

یکی از مهمترین عوامل فروپاشی خانواده‌ها، وجود اختلال شخصیت «پارانوئید» یا «پارانویا» در مردان است. بارزترین خصیصۀ این اختلال؛ سوءظن و بی اعتمادی در روابط میان همسران است، که منجر به افزایش ... بیشتر

رویکرد جهان‌وطنی‌گرایی در مکتب جهان‌وطنی‌گرایی و آزاداندیشی‌های مولانا

منیره فرضی شوب؛ دریا جمشیدی

دوره 2، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 157-183

https://doi.org/10.30479/irpli.2024.19126.1104

چکیده

هدف این مقاله بررسی و مقایسه مؤلفه‌های جهان‌وطنی‌گرایی در مکتبی به همین نام و اندیشه‌های مولاناست. در مکتب جهانوطنگرایی که در قرن بیستم توسط والری لاربو و پل موران وارد ادبیات شد، انسانها فارغ از دین، ... بیشتر هدف این مقاله بررسی و مقایسه مؤلفه‌های جهان‌وطنی‌گرایی در مکتبی به همین نام و اندیشه‌های مولاناست. در مکتب جهانوطنگرایی که در قرن بیستم توسط والری لاربو و پل موران وارد ادبیات شد، انسانها فارغ از دین، نژاد و سایر تفاوتها هموطن یکدیگرند، زمین وطن مشترک تمام انسان‌ها است و مرزبندی‌های سیاسی و جغرافیایی تمایزی میان انسان‌ها ایجاد نمیکند. از دیگر سو، اندیشه برابری و اشتراک انسانها از نظر جایگاه انسانی در آراء مولانا نیز مشاهده می‌شود. گرچه وی در بیشتر آثارش بر لزوم توجه به باطن و پرهیز از صورتگرایی تاکید می‌کند، اما با توجه به تفاوت دیدگاه و تعریف عرفان از دنیا، وطن و انسان با دیدگاه انسان امروزی و خصوصاً انسان غربی، نمی‌توان توقع داشت تعاریف و محدوده‌های مفاهیم و مؤلفه‌های جهان‌وطن‌گرایی در این دو دیدگاه یکسان باشد. لذا، این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی به مقایسه برخی از مؤلفه‌های جهان‌وطنی‌گرایی این دو جریان فکری و کشف وجوه شباهت و افتراق آنها می‌پردازد. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد که مؤلفه‌هایی همچون وحدت ادیان، وحدت انبیاء، وحدت وجود، انسان‌گرایی و نادیده انگاشتن تفاوت‌های انسانی و پرهیز از صورت‌گرایی از اشتراکات مکتب جهان‌وطنی‌گرایی با اندیشه‌های مولانا به شمار می‌روند. با این حال، مولانا وطن را در مفهوم سیاسی به کار نمی‌برد و عالم معنا و نیز جهان آغازین مبدا را موطن اصلی انسان‌ها می‌داند، اما وطن در اندیشه‌ی جهان‌وطنی‌گرایی همین سرزمین مادی با مرزها و مختصات جغرافیایی مشخص است. کلیدواژه‌ها: جهان‌وطنی‌گرایی، اندیشه‌های غربی، مولانا، جهانی شدن

تحلیل و تطبیق مؤلّفه‌های رئالیسم اجتماعی در دو نمایشنامه‌ی «مرگ فروشنده» از آرتور میلر و «تانگوی تخم‌مرغ داغ» از اکبر رادی با تأکید بر عناصر شخصیت و محتوا

مرضیه زارع؛ نرگس محمدی بدر؛ فاطم کوپا؛ حسین یزدانی

دوره 1، شماره 1 ، فروردین 1401، ، صفحه 169-191

https://doi.org/10.30479/irpli.2021.14251.1007

چکیده

رئالیسم اجتماعی به عنوان یکی از شاخه‌های مهمّ مکتب ادبی رئالیسم، شیوه‌ای برای نمایش معضلات و مشکلات اجتماعی جامعه است. آرتور میلر(1915- 2005) در آمریکا و اکبر رادی(1318- 1386/ 1939-2007م) در ایران، دو نمایشنامه‌نویس ... بیشتر رئالیسم اجتماعی به عنوان یکی از شاخه‌های مهمّ مکتب ادبی رئالیسم، شیوه‌ای برای نمایش معضلات و مشکلات اجتماعی جامعه است. آرتور میلر(1915- 2005) در آمریکا و اکبر رادی(1318- 1386/ 1939-2007م) در ایران، دو نمایشنامه‌نویس بزرگ در مکتب رئالیسم هستند، که برخی از آثار آنان، مانند دو نمایشنامه‌ی «مرگ فروشنده»‌ی میلر و «تانگوی تخم‌مرغ داغ» رادی، با بازتاب معضلات و مشکلات اجتماعی، از جمله اقتصاد و پیامدها و تأثیرات آن در زندگی طبقات متوسّط مردم، در زمره‌ی رئالیسم اجتماعی قرار می‌گیرند. در این مقاله به منظور بررسی رئالیسم اجتماعی در دو نمایشنامه‌ی مذکور، عنصر شخصیت‌، به عنوان یکی از مؤلّفه‌های رئالیسم، مورد تحلیل و بررسی تطبیقی قرار می‌گیرد تا بدین‌وسیله، بازتاب مشکلات اقتصادی در جامعه‌ی آمریکا و ایران و تأثیر آن بر روی اقشار مختلف مردم را نشان دهد. نظر به این‌که این دو نمایشنامه، با وجود تشابه موضوعی و شخصیت‌پردازی که دارند، تاکنون مورد مطالعه‌ی تطبیقی قرار نگرفته‌اند، اهمیت این پژوهش را نمایان می‌سازد. برآیند نهایی جستار حاضر نشان می‌دهد که معضل اجتماعی اقتصاد، که در نمایشنامه‌ی «مرگ فروشنده» به عنوان یک بحران همه‌گیر اجتماعی است و در نمایشنامه‌ی «تانگوی تخم‌مرغ داغ»، صرفاً یک معضل در سطح یک خانواده است، باعث شکل‌گیری شخصیت‌هایی شده که با رفتار و گفتار خود، نحوه‌ی تأثیرپذیری از این معضل اقتصادی را به نمایش گذاشته‌اند. «مرگ فروشنده»، که با پرداخت شخصیت ویلی لومان، انتقاد کوبنده‌ای از اخلاقیات جامعه‌ی سرمایه‌داری و بهره‌کشی اقتصادی دارد، نسبت به «تانگوی تخم‌مرغ داغ»، نمود عینی‌تری برای رئالیسم اجتماعی محسوب می‌شود.

ماهیت رمزگان‌های رولان بارت در خوانش معنایی واحدهای داستان شرق بنفشه اثر شهریار مندنی پور

علی کشاورز قدیمی؛ جواد طاهری؛ لیدا نامدار

دوره 1، شماره 2 ، مهر 1401، ، صفحه 181-200

https://doi.org/10.30479/irpli.2023.18995.1099

چکیده

داستان «شرق بنفشه» یکی از محوری‌ترین داستان‌های کوتاه شهریار مندنی‌پور است که در بارۀ تفسیر معانی و نمادهای آن دیدگاه‌های متفاوتی ارائه گردیده است. در این میان شیوۀ «رولان بارت» راه‌گشای ... بیشتر

کارکرد زیبایی معناشناختی پیام‌رسانی تنانه در غزلیات انوری براساس فلسفة بدن

بتول واعظ؛ امین سلیم‌بیاتی

دوره 2، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 185-210

https://doi.org/10.30479/irpli.2024.19534.1118

چکیده

پیام‌رسانی تنانه بیانی روشن‌ از ارتباط غیرکلامی است که برپایة تن و ملائمات آن، در روابط بینا‌فردی، شکل می‌گیرد. این نوع از پیام‌رسانی آگاهانه یا ناآگاهانه، همراه با کلام یا بدون آن و به‌مثابة عاملی ... بیشتر پیام‌رسانی تنانه بیانی روشن‌ از ارتباط غیرکلامی است که برپایة تن و ملائمات آن، در روابط بینا‌فردی، شکل می‌گیرد. این نوع از پیام‌رسانی آگاهانه یا ناآگاهانه، همراه با کلام یا بدون آن و به‌مثابة عاملی فرازبانی، صورت می‌پذیرد. در پهنة ادبیات فارسی، انوری از جمله شاعرانی است که به کاربرد عناصر تنانه در قصاید و به‌ویژه در غزلیات خود مبادرت ورزیده است. در پژوهش پیش روی به کمک روش توصیفی-تحلیلی و بر پایة نظریة فلسفی بدن، به چهل غزل او از منظر دوازده رویکرد پرداخته شده است؛ یافته‌های پژوهش نشان داد که بالاترین بسامد رویکردهای تنانگی در غزلیات انوری، متعلق به رویکرد زیبایی‌شناسانه است که تقویت‌کنندة جنبة هنری غزل اوست. رویکردهای دیگر بر اساس بسامد عبارت بودند از: رویکرد سیاسی؛ رویکرد روان‌شناسانه؛ رویکرد فرهنگی-اجتماعی؛ رویکرد زیست‌شناسانه؛ رویکرد هستی‌شناسانه؛ رویکرد جنسیتی؛ رویکرد فلسفی؛ رویکرد متافیزیکی و رویکرد نشانه‌شناسانه. فراوانی این رویکردها و چگونگی توزیع آن‌ها در غزل انوری، هم درونمایة اصلی شعر او را نشان می‌دهد و هم منعکس‌کنندة سبک غالب شعرغیرعرفانی قرن ششم است که بیش از آن که معنامند و اندیشه‌گرا باشد، فرم‌گرا و مبتنی بر آرایش‌های زبانی است.

دشواژه‌ها در آثار ادبی معاصر فارسی: مطالعه موردی آثار صادق هدایت و صادق چوبک

نسرین دهانی سمیرمی؛ مژگان هوشمند؛ رضا رضایی

دوره 1، شماره 1 ، فروردین 1401، ، صفحه 193-211

https://doi.org/10.30479/irpli.2021.15054.1026

چکیده

پژوهش حاضر می کوشد تا دشواژه ها را در برخی از آثار مشهورادبیات داستانی فارسی واکاوی کند. بدین منظور در این پژوهش به صورت موردی به بررسی آثار صادق هدایت (کتاب بوف کور و و سگ ولگرد) و صادق چوبک (تنگسیر و سنگ ... بیشتر پژوهش حاضر می کوشد تا دشواژه ها را در برخی از آثار مشهورادبیات داستانی فارسی واکاوی کند. بدین منظور در این پژوهش به صورت موردی به بررسی آثار صادق هدایت (کتاب بوف کور و و سگ ولگرد) و صادق چوبک (تنگسیر و سنگ صبور) پرداخته شده است. روش پژوهش کیفی- کمی و براساس رویکرد وارداف (1992) در زبان‌شناسی اجتماعی است. در پژوهش حاضر انواع دشواژه‌های جنسی، حیوانات، خانواده، مذهب، مرگ، بیماری، دشواژه‌های عمومی (در برگیرنده حوزه‌های کلی و متفاوت از موارد پیشین) مورد بررسی قرار می‌گیرد. نتیجه پژوهش بیانگر ایبن امر است که دشواژه‌های مربوط به مرگ و حالات روانی- جسمی در آثار هدایت بیشتر از دشواژه‌های دیگر به کار رفته ، اما در مقایسه با آثار چوبک از بسامد وقوع کمتری برخوردار است؛ در حالی که چوبک در آثار خود بیشتر دشواژه‌های جنسی، حالات دفعی و حیوانات را به کار برده است. در آثار هر دونویسنده ، مردان درگیر ویژگی‌‌های روانی و جسمی هستند و دردها و رنج‌های خود را با استفاده از دشواژه‌های روانی- جسمی و جنسی بیان می‌کنند. آثار پیکره آیینۀ تمام نمای جهل و بدبختی مردم ایران در آن دوره است. شخصیت‌های زن نیز به نوبۀ خود درگیر خرافه‌پرستی، جهل و بدبختی بوده و وجوه شخصیتی خود را با استفاده از واژه‌هایی که مربوط به حالات جنسی و روحی روانی، شکل داده‌اند.

دوره 2 (1402)

دوره 1 (1401)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده