واکاوی روانکاوانه/ جامعهشناختی مرگ و زندگی در دو رمان جنگ: «ارمیا» و «پل معلق»
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار زبان و ادبیات فارسی. گروه مطالعات ادبی. پژوهشکدۀ تحقیق و توسعۀ علوم انسانی (سازمان سمت). تهران. ایران.
2 استادیار گروه جامعه شناسی. پژوهشکده امام خمینی (س) و انقلاب اسلامی
چکیده
در مقالۀ حاضر کوشیدهایم با تمرکز بر دیالکتیک مرگ/زندگی در دو رمان ارمیا و پل معلق، به مسئلۀ بنبست/گشودگی در آنها بپردازیم. در بحث از «رانۀ مرگ» و «میل زندگی»، و نسبت سوژه با آنها در متن رمانها، رویکرد اصلی و مبنای نگرش ما دستگاه روانکاوی فرویدی بوده است. به دیگر سخن، در این سطح، تحلیل درونمتنی است؛ اما مسئلۀ اصلی ما در اینجا این بوده است که دریابیم یافتههای روانکاوانه از دادههای متن در باب مرگ/ زندگی، در نسبت با زمینۀ اجتماعی و ساخت جمعی آگاهی به کدام دلالتهای اجتماعی راه میبرند. به بیان روشنتر، کوشیدهایم دریابیم که سیطرۀ رانۀ مرگ یا زندگی در هر یک از این دو رمان، به چه «بنبست» یا «امکان»های اجتماعی انجامیده است و این بنبست/امکانها چه نسبتی با وضعیت جنگ دارند. به این صورت، از متن به زمینه حرکت کرده و روانکاویِ متن را به جامعهشناسی آن متصل نمودهایم. در رمان ارمیا شاهد سیطرۀ «طبیعت/مرگ» بر سوژه هستیم و در نهایت، ارمیا ناتوان از بازگشت به زندگی، به «بنبست» میرسد و در ساحت مرگ، گرفتار ایستایی میشود؛ اما در پل معلق علیرغم فشار طبیعت/ مرگ، سوژه به زندگی و عشق و کردار بازمیگردد و گشودگیِ ناظر به «میل زندگی» سربرمیآورد. در هر دو رمان، نسبت سوژه با مرگ/ زندگی، به جنگ مرتبط است و سوژه به مثابۀ «بودن در وضعیت جنگ» است که مرگ یا زندگی را انتخاب میکند. این انتخاب، ناظر به دو ساخت اجتماعی آگاهی دربارۀ جنگ است که در کلیت رمان، انضمامی شده است.
عنوان مقاله [English]
Psychoanalytical/sociological analysis of life and death in two war novels: "Jeremiah" and "The Hanging Bridge"
نویسندگان [English]
- Foad Moloudi 1
- Amir Azimidolatabadi 2
1 Assistant Professor in Persian Language and Literature,Institute for Research and Development in the Humanities (SAMT). Iran. Tehran
2 Assistant Professor of Sociology Department. Research Institute of Imam Khomeini and Islamic Revolution. Iran. Tehran
چکیده [English]
In this article, we have tried to focus on the dialectic of death/life in the two novels Jeremiah and the Hanging Bridge, and address the issue of impasse/openness in them. In the discussion of "death drive" and "desire for life", and the subject's relationship with them in the text of novels, our view and basis has been "Freudian psychoanalytical device".In other words, at this level, the analysis is intratextual; But our main problem here has been to find out the data and information of the text, and the psychoanalytical findings from them about death/life, what social implications they have and where they go in relation to the social context and the collective construction of consciousness. We have tried to find out what kind of social "impasse" or "possibilities" the dominance of the drive of death or life in each of these two novels has led to, and how these impasses/possibilities are related to the war situation. In this way, we have moved from the text to the context and connected the psychoanalysis of the text to its sociology. In Jeremiah's novel, we witness the dominance of "nature/death" over the subject, and finally, Jeremiah, unable to return to life, reaches a "dead end" and is stuck in a state of stagnation in the area of death; But in the suspension bridge, despite the pressure of nature/death, the subject returns to life, love and action, and the observer's openness to the "desire of life" ends.
)