تحلیل و طبقه بندی طرحواره های معنی شناختی در افعال مرکب فارسی: مطالعه‌ای در چارچوب زبانشناسی شناختی
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار زبان شناسی -گروه آموزشی زبان انگلیسی - دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی - طبقه 2 اتاق 326- دانشگاه یاسوج .
2 دانشگاه یاسوج دانشکده علوم انسانی گروه زبان انگلیسی
چکیده
پژوهش حاضر می‌کوشد تا با اتکاء بر ارکان معنی شناسی شناختی به تحلیل و طبقه بندی طرح واره ها در افعال مرکب فارسی بپردازد. مسالۀ اصلی پژوهش حاضر واکاوی سازوکارهای معنایی و همچنین شیوه های مفهوم سازی افعال مرکب فارسی در چارچوب معنی شناسی شناختی براساس طرحوارههای مطرح در این رویکرد است. هدف عمده از انجام این پژوهش تحلیل و دسته‌بندی انواع طرحوارههای تصویری –حرکتی و حجمی در تبیین ساختار معنایی–مفهومی گزاره‌های مرکب فارسی است. پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی و پیکره مداراست. جمع‌آوری داده‌ها از طریق فرهنگ 8 جلدی سخن و همچنین پایگاه دادگان زبان فارسی صورت گرفته است. پیکرۀ پژوهش 1000 گزارۀ مرکب فارسی را در بر می‌گیرد که در قالب 20 همکرد رایج زبان فارسی و به ازای هرکدام 50 ترکیب فعلی مرکب مورد بررسی قرار گرفته و انواع طرحوارههای معنایی مطرح و بازنمایی آن ها براساس مراحل چارچوب نظری صورت می‌پذیرد. از میان طرح واره های تصویری دو طرحواره‌ی حرکتی و حجمی در این پژوهش بررسی شدند. یافته‌های پژوهش نشان داد که طرحوارۀ حرکتی بسامد بیشتری نسبت به طرحواره‌ی حجمی دارد. همچنین در هر دو طرحواره، چهار همکرد بیشترین همکاری در ساخت طرحوارۀ تصویری داشتند که عبارت بودند از«کردن»،«شدن»،«رفتن»و «دادن». به طورکلی افعالی نظیر، شتافتن، گذشتن و فرستادن که بر حرکت دلالت دارند و در بازه‌های زمانی کوتاه و بلند، بسته به موضوع سخن، استفاده می‌شوند، نقشی تعیین‌کننده در ساخت طرحوارههای تصویری حرکتی دارند.در ساخت طرحوارههای حجمی، افعالی با دلالت بر موضوعاتی چون محتوی چیزی بودن،دردرون (دل)چیزی داشتن،در مکانی محصور بودن و مانند اینها نقش دارند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
An Investigation into Analysis and Classification of Cognitive Schemas among Persian Compound Verbs: A Study in the Framework of Cognitive Linguistics.
نویسندگان [English]
- Reza rezaei 1
- Mozhgan Hooshmand 2
1 Assistant professor of linguistics-department of English Language- Faculty of humanities-
2 English Department- Faculty of Humanities- Yasouj University
چکیده [English]
The present descriptive-analytical and corpus-driven study attempts to analyze and classify different types of conceptual metaphors and their conceptualization methods among Persian compound verbs based on the theoretical framework of cognitive semantics. Data were collected through Sokhan's 8-volume dictionary and the Persian language database. The research data consist of more than 1000 Persian compound verbs in the form of 20 common Persian language combinations, each of which was examined and analyzed using 50 current Persian language combinations. In fact, the authors seek to analyze different types of cognitive schemas and their frequencies and to show their conceptualization among Persian compound verbs. Among image schemas, path and container schemas were analyzed in this research. The findings showed that the path schema had a higher frequency than the container schema. In both schemas, four light verbs ("Kardan", "ᶋodan", "Raftan", and "Dadan") had the most cooperation in creating the image schema. In general, verbs such as rushing, passing, and sending, which imply movement and are used in short and long periods depending on the subject of the speech, have a decisive role in the construction of path image schemas. In the construction of container schemas, verbs implying topics, such as being the content of something, having something inside (the heart), being enclosed in a place, and the like, play a pivotal role.
کلیدواژه‌ها [English]
- compound verb
- scheme
- cognitive semantics
- ُ sokhan dictionary
منابع
کتاب‌ها
- انوری، حسن (1386). فرهنگ بزرگ سخن؛ تهران: انتشارات سخن.
- دبیرمقدم، محمد (1384). فعل مرکب در زبان فارسی؛ پژوهش‌های زبان‌شناختی فارسی (مجموعه مقالات)، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 149–
- صفوی، کوروش (1384). فرهنگ توصیفی معنی‌شناسی، تهران: فرهنگ معاصر.
مقالات
- باباسالاری، زهرا، زندی، بهمن و روشن، بلقیس (1394). «بررسی شناختی طرحوارههای تصویری در کتاب‌های فارسی دوره ابتدایی»، زبان و زبان شناسی؛ 21 (11): 71-88.
- باقری خلیلی، علی‌اکبر و محرابی کالی، منیره (1392). «طرحوارۀ چرخشی در غزلیات سعدی و حافظ»، فصلنامۀ نقد ادبی؛ 23 (6): 78-559.
- جلالیان، سارا (1394). «بررسی برخی طرحوارههای تصویری داستان سیاوش شاهنامه بر اساس نظریۀ جانسون»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد؛ دانشگاه فردوسی مشهد.
- خسروی، منصوره (1397). «تحلیل استعاره‌های مفهومی و طرحوارههای تصویری در شعر پند اخوان ثالث»، پژوهش‌های مدیریت و علوم انسانی: 1690-1699.
- دریس، فاطمه، ویسی، الخاص، گرجیان، بهمن و شرفی، ساسان (1395). «بررسی کاربست طرحوارههای تصویری جانسون در قرآن کریم، با تکیه بر اشاره‌های تربیتی و آموزه‌های اخلاقی در کلام وحی»، نشریۀ آموزه‌های تربیتی در قرآن و حدیث؛ 2 (2): 1-14.
- روشن، بلقیس، یوسفی راد، فاطمه و شعبانیان، فاطمه (1392). «مبنای طرح‌واره‌ای استعاره‌های موجود در ضرب المثل‌های شرق گیلان»، زبان شناخت؛ شمارۀ دوم، سال چهارم: 75-94.
- صفوی، کوروش (1382). «بحثی دربارۀ طرحوارههای تصویری از دیدگاه معنی‌شناسی شناختی»، نامۀ فرهنگستان؛ شمارۀ یکم، دورۀ ششم: 65ـ85.
- فیاضی، مریم السادات، احمدپور لختگی، عطیه (1401). «بررسی طرحوارههای حرکتی در اشعار فروغ فرخزاد»، پژوهش‌های بلاغی، زبانی؛ ش29: 198-218.
- قربانی لاکتراشانی، فاطمه و حسینی، زینب السادات (1400). «کاربست انتقادی نظریۀ طرحوارههای تصویری عند در قرآن در معنی‌شناسی شناختی»، پژوهش های ادبی–قرآنی؛ بهار 1400، سال نهم، ش1: 53-82.
- محمدی آسیابادی، علی، صادقی، اسماعیل و طاهری، معصومه (1391). «طرحوارۀ حجمی و کاربرد آن در بیان تجارب عرفانی»، پژوهش‌های ادب عرفانی (گوهر گویا)؛ شمارۀ دوم، سال ششم.
- منشی زاده،مجتبی، چنگیزی، احسان، شریف، بابک (1400). «ماجرای پایان‌ناپذیر فعل مرکب: درآمدی به مفهوم‌شناسی و اصطلاح‌شناسی فعل غیربسیط در زبان فارسی»، پژوهش‌های زبانشناسی؛ سال سیزدهم، شمارۀ دوم: 217-236.
- ویسی، الخاص و دریس، فاطمه (1394). «کاربرد طرحوارههای تصویری در رباعیات وحشی بافقی از دیدگاه معنی شناسی»، فصلنامۀ زیبایی شناسی ادبی؛ 23(6): 123-154.
Books:
-Evans, V., and Green, M. (2006). Cognitive Linguistics: An Introduction. Great British: Edinburg University Press.
-Johnson, M. (1987). The Body in Mind: The Bodily Basis of Meaning, Imagination and Reason. Chicago University Press.
-Lakoff, G., and Johnson, M. (1980). Metaphors We Live By. Chicago: Univ. of Chicago Press.
-Langacker, R. W. (1987). Foundations of Cognitive Grammar, Vol. 1. Stanford, Ca: Stanford University Press.
-Lemmens, M. (2015). Cognitive semantics. In The Routledge handbook of semantics (pp. 90-105). Routledge.
-Talmy, L. (2000). Towards a Cognitive Semantics, London: Cambridge.
-Talmy, L. (2018). Ten lectures on cognitive semantics. Brill.
Articles:
- Asgari, T. (2013). The study of image schemas in Hafez poems: Cognitive perspective. International journal of language and linguistics, 1(4), 182-190.
- Gärdenfors, P. (2007). Cognitive semantics and image schemas with embodied forces. Embodiment in cognition and culture, 71, 57-76.
- Hedblom, M. M., Kutz, O., & Neuhaus, F. (2015). Choosing the right path: Image schema theory as a foundation for concept invention. Journal of Artificial General Intelligence, 6(1), 21-54.
- Kroeber, A. (1909). Noun incorporation in American Language”, XVI internationaler Amerikanisten-Kongress, ed. by Frantz Heger, 569-576, Vienna & Leipzig, Hartleben.
- Kuhn, W., Raubal, M., & Gärdenfors, P. (2007). Cognitive semantics and spatio-temporal ontologies. Spatial Cognition & Computation, 7(1), 3-12.
- Mandler, J. M., & Cánovas, C. P. (2014). On defining image schemas. Language and cognition, 6(4), 510-532.
- Mbah, B. M., & Edeoga, P. N. (2012). Image schema of the verb “se” in Igbo semantics. Image, 2(7).
- Mori, S. (2019). A cognitive analysis of the preposition over: Image-schema transformations and metaphorical extensions. Canadian Journal of Linguistics/Revue canadienne de linguistique, 64(3), 444-474.
- Sapir, E. (1911). The problem of noun incorporation in American languages, American Anthropologist 13, 250 – 282 .
- Yusupov, O. N. (2016). Cognitive semantics in context. Wschodnioeuropejskie Czasopismo Naukowe, 7(2), 84-87.
)
دوره 2، شماره 1
دوفصلنامه ( شماره بهار و تابستان 1402)فروردین 1402صفحه 103-128
- تاریخ دریافت: 19 مهر 1401
- تاریخ بازنگری: 26 تیر 1402
- تاریخ پذیرش: 02 مرداد 1402