استعاره مرگ در شعر احمدرضا احمدی از دیدگاه زبان‌شناسی شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران

چکیده

استعاره مفهومی یکی از مهمترین دیدگاه‌های زبان‌شناسی نوین است که در تحلیل متن و زبان ارتباطی، نقش ویژه و جدیدی را ایفا می‌کند. مرگ مفهومی لغزنده و درک‌ناپذیر است و همواره از طریق ابژهای عینی و ملموس درک می‌شود. در نظریه‌ی استعاره مفهومی که بر پایه تفکرات زبان‌شناسان شناختی شکل گرفته است، مرگ با نگاشت‌هایی نظیر «مرگ قدرت است»، «مرگ سفر است»، «مرگ انسان است» بیان شده است. براین اساس، با هدف بررسی مفهوم مرگ در شعر احمدرضا احمدی، شاعر معاصر، ابتدا به طرح مفاهیم کلی استعاره پرداخته، سپس استعاره مفهومی را از دیدگاه زبان‌شناسان شناختی تعریف و طبقه‌بندی کرده‌ایم. پژوهش حاضر پیوندِ میان استعاره و بنیانِ فکری شاعر را بررسی می‌کند و به این می‌پردازد که احمدی چگونه توانسته از طریق استعاره، ایدئولوژی و نگرش خود را درباره مرگ بیان کند. شواهد نشان می‌دهد مفهوم مرگ در شعر احمدی با توجه به کاربرد استعاره مفهومی، با احساسات ناب شاعرانه‌ی او در آمیخته و اغلب از مفاهیم قراردادی استعاری فراتر رفته است. مرگ اغلب به مثابه موجود یا جسمی انگاشته شده که همراه شاعر است و با نگاشت‌هایی نظیر «مرگ پدیده‌ای حاضر است»، «مرگ انسان است» به مرگ‌اندیشی احمدی و بسامد مفهوم مرگ در شعر او دلالت دارد. با توجه با تاریخ مجموعه‌های مورد بررسی استعاره مفهومی مرگ، به مرور در اندیشه شاعر نمود پررنگ‌تری می‌یابد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The metaphor of death in Ahmadreza Ahmadi's poetry from the perspective of cognitive linguistics

نویسنده [English]

  • sedighe sharifzade

PhD of Persian language and literature, Mazandaran University

چکیده [English]

Conceptual metaphor is one of the most important perspectives of modern linguistics, which plays a special and new role in the analysis of text and communicative language. Death is a slippery and incomprehensible concept and is always understood through objective and tangible objects. In the theory of conceptual metaphor, which is formed based on the thinking of cognitive linguists, death is expressed with mappings such as "death is power", "death is travel", "death is human". Therefore, with the aim of examining the concept of death in the poetry of Ahmadreza Ahmadi, a contemporary poet, we first discussed the general concepts of metaphor, then defined and classified conceptual metaphor from the perspective of cognitive linguists. The current study examines the link between metaphor and the intellectual foundation of the poet and how Ahmadi was able to express his ideology and attitude about death through metaphor. The evidence shows that the concept of death in Ahmadi's poetry, due to the use of conceptual metaphor, is mixed with his pure poetic feelings and often exceeds conventional metaphorical concepts. Death is often considered as an entity or a body that accompanies the poet, and with such mappings as "death is a present phenomenon", "death is human" it indicates Ahmadi's death thinking and the frequency of the concept of death in his poetry. According to the history of the studied collections, the conceptual metaphor of death gradually becomes more prominent in the poet's thought.

کلیدواژه‌ها [English]

  • conceptual metaphor
  • schema
  • death
  • Ahmadreza Ahmadi
  • poetry
منابع
- احمدی، احمدرضا (1380). یک منظومۀ دیریاب در برف و باران یافت شد. تهران: انتشارات ماه‌ریز.
__________ (1378). عاشقی بود که صبحگاه دیر به مسافرخانه آمده بود. تهران: انتشارات افکار.
_____________ (1381). کتاب منتخبات. تهران: انتشارات افکار.
__________(1383). عزیز من. تهران: انتشارات افکار.
__________ (1386). قافیه در باد گم می‌شود. تهران: انتشارات افکار.
__________ (1372). لکه‌ای از عمر بر دیوار بود. تهران: انتشارات نوید.
- ارسطو (1343). فن شعر، ترجمۀ عبدالحسین زرین‌کوب، چاپ دوم. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- افراشی، آزیتا؛ حسامی، تورج و سالاس، بئاتریس (1391). «بررسی تطبیقی استعاره‌های مفهومی جهتی در زبان‌های اسپانیایی و فارسی»، فصلنامه پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، دورۀ 3، شمارۀ 4: صص 1-23.
 - جرجانی، عبدالقاهر (1374). اسرارالبلاغه، ترجمۀ جلیل تجلیل، چاپ چهارم. تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
- جیمز، ویلیام (1384). «انسان و مسئلۀ بودن یا نبودن»، ارغنون، شمارۀ 26 و 27، مرگ (مجموعه  مقالات)، بهار و تابستان: ص2-64.
- حسن‌دخت فیروز، سیما (1388). بررسی استعاره از دیدگاه شناختی در اشعار فروغ فرخزاد، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ ارشد رشتۀ زبان‌شناسی همگانی. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
- طالبیان، یحیی و همکاران (1388). «تقابل‌های دوگانه در شعر احمدرضا احمدی»، پژوهش‌نامۀ زبان و ادب فارسی (گوهر گویا)، سال سوم، شمارۀ چهارم، پیاپی 12، زمستان: ص 21-34.
- راسخ مهند، محمد (1389). درآمدی بر زبان‌شناسی شناختی. تهران: انتشارات سمت.
-قائمی‌نیا، علیرضا (1386). معناشناسی شناختی قرآن. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
- کریمی، طاهره؛ علامی، ذوالفقار (1392). «استعاره‌‌های مفهومی در دیوان شمس بر مبنای کنش حسی خوردن»، نقد ادبی، دورۀ 6، شمارۀ 24، زمستان: صص 143-168. 
- کریمیان، کاظم (1385). سیر تحول در شعر امروز خاصه­ها و شناسه­های رفتاری. تهران: انتشارات مروارید.
- کوچش، زولتان (1396). استعاره (مقدمه‌ای کاربردی ترجمۀ جهانشاه میرزابیگی. تهران: نشر آگاه.
- گلفام، ارسلان؛ یوسفی راد، فاطمه (1381). «زبان‌شناسی شناختی و استعاره»، مجله تازه‌های علوم شناختی، پاییز، شمارۀ 15: صص 59-64.
- لنگرودی، شمس (1370). تاریخ تحلیلی شعر نو. تهران: نشر مرکز.
- لیکاف، جرج (1383). نظریه معاصر استعاره؛ استعاره مبنای تفکر و زیبایی‌آفرینی، ترجمۀ فرزان سجودی، به کوشش فرهاد ساسانی. تهران: سوره مهر.
- هاشمی، زهره (1389). «نظریه استعارۀ مفهومی از دیدگاه لیکاف»، ادب پژوهی، دورۀ 4. شمارۀ 12. تابستان: صص 119-130.
- هاوکس، ترنس(1380). استعاره، ترجمۀ فرزانه طاهری، چاپ دوم. تهران: نشر مرکز.
- هوشنگی، حسین و سیفی پرگو، محمود (1388). «استعاره‌های مفهومی در قرآن از منظر زبان‌شناسی شناختی»، پژوهش‌نامۀ علوم و معارف قرآن کریم، سال اول، شمارۀ 3.
- Lakoff, G. & Johnson, M. (1980), Metaphors we live by, Chicago and London: University of Chicago Press.
- Johnson, M. (1987). The body In the Mind: The Bodily Basis of Meaning, Reason and Imagination, Chicago: Chicago University Press.    
دوره 2، شماره 1
دوفصلنامه ( شماره بهار و تابستان 1402)
فروردین 1402
صفحه 1-23
  • تاریخ دریافت: 01 مرداد 1402
  • تاریخ بازنگری: 28 مهر 1402
  • تاریخ پذیرش: 07 اسفند 1402