رویکرد جهان‌وطنی‌گرایی در مکتب جهان‌وطنی‌گرایی و آزاداندیشی‌های مولانا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه گلستان

چکیده

هدف این مقاله بررسی و مقایسه مؤلفه‌های جهان‌وطنی‌گرایی در مکتبی به همین نام و اندیشه‌های مولاناست. در مکتب جهانوطنگرایی که در قرن بیستم توسط والری لاربو و پل موران وارد ادبیات شد، انسانها فارغ از دین، نژاد و سایر تفاوتها هموطن یکدیگرند، زمین وطن مشترک تمام انسان‌ها است و مرزبندی‌های سیاسی و جغرافیایی تمایزی میان انسان‌ها ایجاد نمیکند. از دیگر سو، اندیشه برابری و اشتراک انسانها از نظر جایگاه انسانی در آراء مولانا نیز مشاهده می‌شود. گرچه وی در بیشتر آثارش بر لزوم توجه به باطن و پرهیز از صورتگرایی تاکید می‌کند، اما با توجه به تفاوت دیدگاه و تعریف عرفان از دنیا، وطن و انسان با دیدگاه انسان امروزی و خصوصاً انسان غربی، نمی‌توان توقع داشت تعاریف و محدوده‌های مفاهیم و مؤلفه‌های جهان‌وطن‌گرایی در این دو دیدگاه یکسان باشد. لذا، این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی به مقایسه برخی از مؤلفه‌های جهان‌وطنی‌گرایی این دو جریان فکری و کشف وجوه شباهت و افتراق آنها می‌پردازد. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد که مؤلفه‌هایی همچون وحدت ادیان، وحدت انبیاء، وحدت وجود، انسان‌گرایی و نادیده انگاشتن تفاوت‌های انسانی و پرهیز از صورت‌گرایی از اشتراکات مکتب جهان‌وطنی‌گرایی با اندیشه‌های مولانا به شمار می‌روند. با این حال، مولانا وطن را در مفهوم سیاسی به کار نمی‌برد و عالم معنا و نیز جهان آغازین مبدا را موطن اصلی انسان‌ها می‌داند، اما وطن در اندیشه‌ی جهان‌وطنی‌گرایی همین سرزمین مادی با مرزها و مختصات جغرافیایی مشخص است.
کلیدواژه‌ها: جهان‌وطنی‌گرایی، اندیشه‌های غربی، مولانا، جهانی شدن

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Cosmopolitanism Approach in Cosmopolitanism School and Rumi's Intellectuality

نویسندگان [English]

  • monireh farzishob
  • darya jamshidi

Golestan university

چکیده [English]

This article aims to examine the components of cosmopolitanism in the school of the same name and Rumi’s worldview. According to the cosmopolitanism, which entered the literature in the 20th century by Valery Larbaud and Paul Morand, people are fellow citizens regardless of religion, race and other differences, the land is the common homeland of all people, and political and geographical boundaries dont differentiate between them. On the other hand, the idea of equality and sharing of human beings in terms of human status is also observed in Rumi's opinions. Although in most of his works, Rumi emphasized the need to pay attention to the interior and avoid formalism, we cant expect the same definitions and limits of conceptss of cosmopolitanism in two viewpoints due to the differences between their views and definitions of the world, homeland and man. Therefore, this article compares these thoughts streams with descriptive-analytical method to discover their similarities and differences in cosmopolitanism approaches. The result of the research shows that components such as unity of religions, unity of prophets, unity of existence, humanism and ignoring human differences and avoiding formalism are among the commonalities of the cosmopolitanism school with Rumi's thoughts. However, Rumi didnt use homeland in a political sense and considered the world of meaning as well as the beginning world of origin to be the main home of humans, but in the idea of cosmopolitanism school, homeland is this material land with clear borders and geographic coordinates.
Keywords: Cosmopolitanism, Western Thoughts, Rumi,

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Cosmopolitanism
  • Western Thoughts
  • Rumi
  • Globalization
منابع
 کتاب‌ها
- استیونسون، نیک (2001). شهروندی فرهنگی، ترجمۀ ابوذر قاسمی‌نژاد و ساناز اسماعیلی، چاپ دوم. تهران: جامعه‌شناسان.
- بلخی، جلال‌الدین محمد (1355). مجالس سبعه، نسخۀ احمد رمزی آق یورک.
- ـــــــــــــــــــــ (1389). فیه ما فیه، با تصحیحات و حواشی بدیع­الزمان فروزانفر، چاپ سیزدهم. تهران: امیرکبیر
- حسینی شیرازی، سید محمد (1387). اسلام و جهانی‌شدن، ترجمۀ عبدالحسین هراتی. تهران: یاس زهرا (س) 
- دامادی، سید محمد (1379). شرح عشق وعاشقی هم عشق گفت. تهران: دانا
- دوزیناس، کوستاس (2007). حقوق بشر و امپراتوری فلسفۀ سیاسی جهان‌وطن‌گرایی، ترجمۀ علی صابری تولایی. تهران: ترجمان علوم انسانی.
- زمانی، کریم (1396). شرح جامع مثنوی، دفتر اول، چاپ چهل و نهم. تهران: انتشارات اطلاعات.
- ــــــــــــ (1398). شرح جامع مثنوی، دفتر سوم، چاپ بیست و هشتم. تهران: انتشارات اطلاعات.
- سروش، عبدالکریم (1384). صراط‌های مستقیم. تهران: مؤسسۀ فرهنگی صراط.
- کاکایی، قاسم (1381). وحدت وجود به روایت ابن عربی و مایستراکهارت. تهران: هرمس.
- لاهیجی، شمس‌الدین محمد (1371). مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز، مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی. تهران: زوار.
- ملکیان، مصطفی(1381). راهی به رهایی: جستارهایی در باب عقلانیت و معنویت. تهران: نگاه معاصر.
 
مقالات
- آپاگانو ، نیکولا (1383). «انسان‌گرایی (اومانیسم)»، ترجمۀ رستم شامحمدی، نشریۀ نامه فرهنگ، شمارۀ 51: 130-135.
- ابراهیم‌زادۀ آملی، عبدالله (1385). « انسان در نگاه اسلام و اومانیسم»، قبسات، شمارۀ 44.
- داودی، علی‌اصغر(1381). «جهانی‌شدن و چالش­های حاکمیت­های ملی»، نشریۀ کتاب نقد، شمارۀ 24و25: 213-228.
- سبحانی، جعفر(1364). « اسلام و نظریه جهان وطنی»، نورعلم، شمارۀ 2: 18-28.
- سپهرنیا، رزیتا (1390). «بررسی نقش جهانی‌شدن در شکل‌گیری خاص‌گرایی‌های فرهنگی»، فصلنامۀ مطالعات راهبردی جهانی‌شدن، شمارۀ 5: 121-144.
- سیدیان، سیدمهدی (1393). «مقایسه جهانی‌شدن انسانی و غربی»، نشریۀ معرفت، سال 23، شمارۀ 200: 37-47.
- شفیعی ‌کدکنی، محمدرضا (1352). «تلقی قدما از وطن»،  جلد دوم، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- ظفری، رقیه (1389). «وحدت وجود در عرفان اسلامی»، جستار (فصلنامه تخصصی)، دورۀ 8: 70-84.
- عابدی، محمدرضا (1392). «انترناسیونالیسم عرفانی، مبنای نگرش انسان‌شناختی مولانا (تلقی فرا اقلیتی و فرا مادی از انسان و تأویل عرفانی از وطن در انسان‌شناسی مولانا)»، دوفصلنامۀ علمی-پژوهشی انسان‌پژوهی دینی، سال10، شمارۀ 29: 51-69.
- محمودی بورنگ، محمد؛  آیتی، محسن؛ و اکبری بورنگ، محمد (1398). «تبیین عناصر برنامۀ درسی جهان‌وطنی در آموزش»، دوفصلنامۀ مطالعات برنامۀ درسی آموزش عالی، سال10، شمارۀ 20: 139-159.
- نوحی، نزهت (1394). «نگاهی به شاهنامه با رویکرد جهان‌وطنی»، فصلنامۀ تخصصی تحلیل و نقد متون زبان و ادبیات فارسی، دورۀ 7، شمارۀ 26: 99-126.
- هاشمی، خدیجه و مسعودی، جهانگیر(1392). «مقایسۀ تطبیقی انسان‌گرایی در اندیشۀ اسلامی و غربی»، نشریۀ قبسات، سال 18، شمارۀ 70 : 31-62.
دوره 2، شماره 1
دوفصلنامه ( شماره بهار و تابستان 1402)
فروردین 1402
صفحه 157-183
  • تاریخ دریافت: 04 مرداد 1402
  • تاریخ بازنگری: 20 آبان 1402
  • تاریخ پذیرش: 07 اسفند 1402