همسویی رویکرد داعی الاسلام درآموزش خط فارسی با نظریۀ هوش‌های چندگانۀ هوارد گاردنر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی

چکیده

در این مقاله موضوع خط فارسی و هنرخوشنویسی، با رویکردی آموزشی و روانشناختی-تربیتی مورد بررسی قرار می‌گیرد. نکته مهم و مسئله اصلی، خط فارسی و آموزش آن است. در پژوهش حاضر، ضرورت آموزش خط آسان نسخ به دانش آموزان دوران ابتدایی با نگاهی به «رسالۀ خط داعی» و کاربرد قلم نسخ درحروف نگاری برخی کتاب ها، به ویژه در حوزۀآموزش پیشنهاد شده است. رساله خط داعی تالیف سید محمدعلی داعی‌الاسلام (1255-1330ش) تاکنون به چاپ امروزی نرسیده و دو نسخه از چاپ سنگی آن در این نوشته، مبنای بررسی بوده است؛ داعی‌الاسلام با رویکردی تربیتی و روانشناختی، هنگام آموزش خط فارسی به فرزندش، به این نتیجه رسیده بود که آموزش خط نسخ یا نستعلیق به مراتب آسان تر و ذهن‌نشین‌تر از سایر خط‌هاست و و چه بسا در حروف نگاری و طبع نیز کاربردی‌تر باشد.
نگارنده، در این مقاله، به پشتوانۀ رویکردی روانشناختی براساس نظریه «هوش چندگانۀ» هواردگاردنر(Howard Gardner)، و برخی پژوهش هایی که برمبنای آن انجام گرفته است، ضمن اشاره به پژوهش های صورت گرفته در موضوع نوع خط کاربردی برای آموزش مبتدیان، کاربرد خط نسخ در قلمرو آموزش و حروف نگاری متون آموزشی به نوآموزان را به جای خط‌های هنری و خاص خطاطی و خوشنویسی سودمند می داند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The alignment of Da'i al-Islam's approach in teaching Persian calligraphy with Howard Gardner's theory of multiple intelligences

نویسنده [English]

  • soraya panahi

Academic member of Persian language and Literture

چکیده [English]

In this article, the subject of Persian calligraphy and art of calligraphy is examined with an educational and psychological-educational approach. The important point and the main issue is the Persian script and its teaching. In the current research, the necessity of teaching easy calligraphy to elementary school students has been suggested by looking at the "Khat Da'i treatise" and the use of calligraphy in the calligraphy of some books, especially in the field of education. The treatise Khat Da'i authored by Seyyed Mohammad Ali Da'i al-Islam (1330-1255) has not been published so far, and two copies of its lithography have been the basis of this writing; With an educational and psychological approach, Dai-ul-Islam, while teaching Persian calligraphy to his son, had come to the conclusion that teaching Nashq or Nastaliq calligraphy is far easier and more mental than other scripts, and perhaps it is more practical in calligraphy and typography.
In this article, the author, based on a psychological approach based on Howard Gardner's "multiple intelligence" theory, and some researches based on it, while referring to the researches conducted on the subject of the type of applied line for teaching beginners, the use of In the field of education and calligraphy, he considers the script to be useful for beginners instead of the artistic and special lines of calligraphy and calligraphy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian calligraphy
  • calligraphy
  • Da'i al-Islam
  • Gardner
  • psychology
منابع
کتاب‌ها
- حق‌شناس، علی‌محمد (1382). مرز میان زبان و ادبیات کجاست؟؛ زبان و ادب فارسی در گذرگاه سنت و مدرنیته. تهران: انتشارات آگه.
- داعی‌الاسلام، سید محمدعلی (1352ق/ 1312ش). رسالۀ خط داعی. حیدرآباد دکن: اعظم استیم پریس.
- دستور خط فارسی مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی (1399). تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
مقالات
- آذرنگ، عبدالحسین (1383). «سیاست‌های فرهنگی، آموزشی و ارتباطی و اصلاح خط فارسی»؛ نامۀ پارسی، س نهم، ش3، پاییز: صص 5-14.
- آشوری، داریوش (1375). «چند پیشنهاد دیگر برای اصلاح خط فارسی»؛ نگاه نو، ش 28، اردیبهشت: صص 101-118.
- امامی، کریم (1371). «لزوم بازنگری در شیوة نگارش خط فارسی»؛ آدینه، ش 73-74: صص 18-19.
- امیرتیموری، محمدحسن (1382). «نشریۀ تعلیم‌وتربیت»، زمستان، شمارۀ 76: صص 33-66.
- بهمنیار، احمد (1322). «املای فارسی پیشنهاد به مقام فرهنگستان»؛ نامۀ فرهنگستان، س اول، آبان: صص 42-66.
- رحیمی، سعید و منصوره فضیلتی (1395). «کاربست نظریۀ هوش‌های چندگانۀ گاردنر درآموزش و یادگیری»؛ نشریۀ رویش روان‌شناسی، شمارۀ 16، پاییز: صص 5-30.
- رنجبری، فهیمه و همکاران (1392). «اثربخشی آموزش مبتنی بر هوش‌های چندگانۀ گاردنر بر میزان خطاهای املایی دانش‌آموزان با ناتوانی یادگیری پایۀ سوم ابتدایی شهر اصفهان»؛  مجلۀ ناتوانی‌های یادگیری، دورۀ 2، ش 4، تابستان: صص 45-60.
- روحانی، رضا (1389). «مشکل پیوسته‌نویسی و امتیاز نزدیک‌نویسی در املای ترکیبات ‌فارسی»؛ گوهرگویا، ش15، پاییز: صص 85-108.
- ستایش، حسن (1389). «یای میانجی در رسم‌الخط فارسی»؛ بهار ادب، س 3، ش 8: صص 201-220.
- سمسار، محمدحسن (1347). «نظری به خط خوش فارسی»؛ هنر و مردم، دورة جدید: صص27-33.
- شعار، جعفر؛ مقربی، مصطفی و همکاران (1356). «شیوۀ خط فارسی برای کتاب‌های درسی و انتشارات آموزشی»؛ آموزش‌وپرورش (تعلیم‌وتربیت)، دورۀ چهل‌وهفتم، مهر، ش 1: صص 9-17.
- شهری، محمد (1376). «نقدی بر رسم‌الخط کتاب‌های درسی»؛ آینۀ پژوهش، ش 8: ص 588-593.
- صدر امیرجانلو، اصغر (1381). «کاستی‌های خط فارسی و پیامدهای آن در آموزش زبان فارسی»؛ مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، تابستان و پاییز، س 49، ش 2و3: صص 393-408.
- صنعتی، محمد (1371). «دشواری‌های زبان فارسی با کامپیوتر»؛ آدینه، ش72: ص 56-57.
- فرادی، عبدالله (1348). «وضع قلم نستعلیق و سیر خوش‌نویسی»؛ مجلۀ کاوه (مونیخ)، ش 7: صص41-46؛ ص 141-147.
- قمری، حیدر (1394). «ارزشیابی خط کتاب فارسی اول دبستان»؛ فصلنامۀ تعلیم‌وتربیت، ش121: صص 141-172.
- کابلی، ایرج (1374). «یک اقدام لازم برای یکسان‌شدن شیوۀ ویرایش کتاب‌های درسی»؛ آدینه، ش103، مرداد: صص 56-58.
- متینی، جلال (1374). «زبان و خط ما»؛ ایران‌شناسی، ش 7: صص 235-251.
- مقربی، مصطفی (1375). «شیوۀ خط فارسی»؛ هژده گفتار: ص 18-37.
- مولوی، محمد علی (1374). «آتاتورک دایره‌المعارف بزرگ اسلامی»؛ زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، جلد اول،
دایره‌المعارف بزرگ اسلامی: صص 85-88.
میرباقری فرد، سید علی‌اصغر (1384). «شعر پارسی و خط»؛ سیر خط و کتابت. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی: صص267-285.
- نیساری، سلیم (1392). «تاریخچۀ کاربرد اصطلاح دستورخط فارسی»؛ یادنامه (زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی استاد دکتر سلیم نیساری): صص73-75.
- هادی، عبدالله (1374). «دربارة تغییر خط فارسی»؛ ایران‌شناسی، ش 7: صص 710-713.
- همایون‌پور، هرمز (1385). «شیوة خط فارسی»؛ ش 15: صص 1-5.
منابع لاتین
- Armestrong, Tomas (2003), The Multiple Intelligences of reading and writing,
Virginia, Alexandria.
- Gardner,Howard (1983), Frames of Mind: The Theory of Multiple intelligences, New York, Basic Books.
دوره 2، شماره 1
دوفصلنامه ( شماره بهار و تابستان 1402)
فروردین 1402
صفحه 211-231
  • تاریخ دریافت: 27 شهریور 1402
  • تاریخ بازنگری: 05 بهمن 1402
  • تاریخ پذیرش: 07 اسفند 1402