کارکرد زیبایی معناشناختی پیام‌رسانی تنانه در غزلیات انوری براساس فلسفة بدن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی

2 کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

پیام‌رسانی تنانه بیانی روشن‌ از ارتباط غیرکلامی است که برپایة تن و ملائمات آن، در روابط بینا‌فردی، شکل می‌گیرد. این نوع از پیام‌رسانی آگاهانه یا ناآگاهانه، همراه با کلام یا بدون آن و به‌مثابة عاملی فرازبانی، صورت می‌پذیرد. در پهنة ادبیات فارسی، انوری از جمله شاعرانی است که به کاربرد عناصر تنانه در قصاید و به‌ویژه در غزلیات خود مبادرت ورزیده است. در پژوهش پیش روی به کمک روش توصیفی-تحلیلی و بر پایة نظریة فلسفی بدن، به چهل غزل او از منظر دوازده رویکرد پرداخته شده است؛ یافته‌های پژوهش نشان داد که بالاترین بسامد رویکردهای تنانگی در غزلیات انوری، متعلق به رویکرد زیبایی‌شناسانه است که تقویت‌کنندة جنبة هنری غزل اوست. رویکردهای دیگر بر اساس بسامد عبارت بودند از: رویکرد سیاسی؛ رویکرد روان‌شناسانه؛ رویکرد فرهنگی-اجتماعی؛ رویکرد زیست‌شناسانه؛ رویکرد هستی‌شناسانه؛ رویکرد جنسیتی؛ رویکرد فلسفی؛ رویکرد متافیزیکی و رویکرد نشانه‌شناسانه. فراوانی این رویکردها و چگونگی توزیع آن‌ها در غزل انوری، هم درونمایة اصلی شعر او را نشان می‌دهد و هم منعکس‌کنندة سبک غالب شعرغیرعرفانی قرن ششم است که بیش از آن که معنامند و اندیشه‌گرا باشد، فرم‌گرا و مبتنی بر آرایش‌های زبانی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The semantic aesthetic function of bodily messaging in Anuri's sonnets based on body philosophy

نویسندگان [English]

  • batul vaez 1
  • amin salimbayati 2

1 Associate Professor of Persian Language, Allameh Tabataba’i University

2 Master of Persian Language and Literature, Allameh Tabataba’i University

چکیده [English]

Corporeal communication is a clear expression of non-verbal communication by means of the body and its nuances that takes shape in interpersonal relationships. This form of communication may be intentional or unintentional and be accompanied by verbal features or not, and functions as an extra-linguistic factor. In Persian literature, Anvari is among the poets who have used corporeal elements in their compositions; in particular, these are common in Anvari’s ghazals (~sonnets). The present study, employing a descriptive-analytical methodology and drawing on a philosophical theory of the body, examines twelve approaches in a total of forty of his ghazals. The research findings indicate that the highest frequency of corporeal approaches in Anvari's ghazals belonged to the ‘aesthetic’ approach, which enhances the artistic aspect of his ghazals. Other approaches, in the order of frequency, included: political approach; psychological approach; socio-cultural approach; biological approach; existential approach; gender approach; philosophical approach; metaphysical approach; and, semiotic approach. The abundance of these approaches and their distribution in Anvari's ghazals not only reveals the intrinsic essence of his poetry, but also reflects the predominant style of non-mystical poetry in the sixth century AH, which, in addition to being meaningful and thoughtful, is primarily form-oriented and crafted through linguistic finesse.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Anvari
  • Corporeal Communication
  • Non-verbal Communication
  • Corporeal Elements
  • Body Language
منابع
- انوری، محمدبن‌محمد (1340). دیوان انوری، به‌اهتمام محمدتقی مدرس رضوی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- انوری، محمدبن‌محمد (1364). دیوان انوری، به‌کوشش سعید نفیسی، چاپ سوم، تهران: پیروز.
- اِ. سماور، لاری؛ ای. پورتر، ریچارد و اِ. استفانی، لیزا (1379). ارتباط بین فرهنگ‌ها، ترجمۀ غلامرضا کیانی و سیداکبر میرحسینی، تهران: باز.
- آرگایل، مایکل (1393). روان‌شناسی پیام‌رسانی حرکات بدن، ترجمۀ مرجان فرجی، چاپ اول، تهران: جوانه رشد.
- پی. ریچموند، ویرجینیا و سی. مک کروسکی، جیمز (1399). رفتار غیرکلامی در روابط میان‌فردی، ترجمۀ فاطمه سادات موسوی و ژیلا عبدالله‌پور، چاپ چهارم، تهران: دانژه.
- جانسون، مارک (1397). زیبایی‌شنایی فهم انسان: معنای بدن، ترجمۀ جهانشاه میرزابیگی، چاپ دوم، تهران: آگاه.
- حمیدیان، سعید (1393). سعدی در غزل، چاپ سوم، تهران: نیلوفر.
- حیدری، مرضیه (1393). زبان بدن در شاهنامه فردوسی از آغاز تا جنگ بزرگ کیخسرو، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه زنجان.
- ذکایی، محمدسعید و امن‌پور، مریم (1393). تاریخ فرهنگی بدن در ایران، چاپ دوم، تهران: تیسا.
- زرقانی، سیدمهدی (1398). تاریخ بدن در ادبیات، تهران: سخن.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا (1372). مُفلِسِ کیمیافروش، تهران: سخن.
- شکری، یدالله (1376). بررسی و تحلیل سیمای معشوق در شعر رودکی، فرخی، انوری و عطار، پایان­نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
- شکوری، ساناز و یدالله شکری (1400). نشانه­شناسی زبان بدن در هفت­پیکر نظامی، پژوهش‌نامة مکتب­های ادبی، دورة 5، شمارۀ 16، صص7-20.
- علی‌اکبر، دهخدا (1377). لغت‌نامه دهخدا، چاپ دوم، تهران: دانشگاه تهران.
- فرهنگی، علی‌اکبر و فرجی، حسین (1389). «زبان بدن از نگاه مولانا در مثنوی معنوی»، پژوهش‌نامۀ فرهنگ و ادب. شمارة 9. جلد دوم: 429-462
- کرمی، محمدحسین و مرادی، محمد (1389). «بررسی سیمای معشوق در غزلیات انوری»، پژوهش‌نامۀ ادب غنایی. شمارة 15: 99-118.
- موحد، ضیا (1399). سعدی، چاپ هفتم، تهران: نیلوفر.
- نقاشیان، بیتا (1391). افول متافیزیک روح و برآمدن هستی‌شناسی بدن؛ بنیادهای فلسفی عطف به بدن نزد مرلوپونتی. فصلنامۀ تاریخ پزشکی.
- نیکداراصل، محمدحسین و احمدیانی پی، محمدهادی (1395). تحلیل ارتباطات غیرکلامی در بوستان سعدی، مجلۀ شعرپژوهی (بوستان ادب) دانشگاه شیراز.
دوره 2، شماره 1
دوفصلنامه ( شماره بهار و تابستان 1402)
فروردین 1402
صفحه 185-210
  • تاریخ دریافت: 26 آبان 1402
  • تاریخ بازنگری: 08 بهمن 1402
  • تاریخ پذیرش: 17 بهمن 1402