پژوهش‌های میان رشته‌ای زبان و ادبیات فارسی

بررسی و تحلیل زمینۀ اجتماعی تعامل زبان و شعر فارسی و ترکی بر اساس آرای بوردیو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم اجتماعی، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

2 گروه زبان و ادبیات فارسی- دانشکده ادبیات فارسی و زبان های خارجی- دانشگاه تبریز- تبریز - ایران.

3 گروه علوم اجتماعی- دانشکده حقوق و علوم اجتماعی- دانشگاه تبریز- تبریز- ایران.

چکیده

مقالۀ حاضر در نظر دارد با استفاده از دیدگاه بازار زبان‎شناختی بوردیو به مطالعۀ زمینه‎های اجتماعی تأثیر شعر و زبان فارسی بر زبان و شعر ترکی بپردازد و همچنین تأثیرپذیری ادبی و فرهنگی زبان فارسی از زبان ترکی در دوران انقلاب مشروطه را مورد بررسی قرار دهد. بوردیو، زبان را مانند کالایی می‎داند که در بازار معامله می‎شود و خریدوفروش آن بیشتر تابع منطق بازار است. هنگامی که زبانی در بازار مسلط می‎شود، قیمت شیوه‎های دیگر بیان، براساس آن تعیین می‎شود و گروه‎هایی که چنین زبانی را به زبان خود تبدیل می‎کنند، به‎طور مشروعی بر ابزارهای فهم سلطه می‎یابند. این بازار زبان‎شناختی است که گفتارهای برخی از افراد و گروه‎ها را در صدر می‎نشاند و گفتارهای برخی دیگر را محدود و حتی طرد می‎کند. زبان فارسی سده‎ها بر میدان یا بازار شعر و ادبیات مسلط بود و در دربار، حلقه‎های تصوف و عرفان رواج داشت. شعر کلاسیک ترکی نیز تحت تأثیر شعر عروضی فارسی تکوین یافته و به حوزۀ دربار و عرفان و تصوف راه پیدا کرد. به‎واسطۀ شعر عروضی فارسی، لغات بسیاری به شعر کلاسیک ترکی، و سپس تعدادی از این لغات در زبان مردم نیز داخل شد. باوجوداین، زبان و شعر فارسی در ادبیات شفاهی ترکی چندان نفوذی نداشت. از اوایل قرن بیستم موضوعات اجتماعی و زبان محاوره وارد شعر ادبی ترکی گردید و شکل و مضمون شعرها ساده شد و ادبیات فارسی نیز از این شیوه متاثر شد و در نتیجه جریان تأثیر و تأثّر ادبی و فرهنگی از ترکی به سوی فارسی تغییر یافت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the Social Context of Interaction between Persian and Turkish Language and Poetry, Based on Bourdieu's Perspectives

نویسندگان [English]

  • Mohammad Bagher Alizadehaghdam 1
  • Mohammad Hariri-Akbari 1
  • MohammadAli Mousazadeh 2
  • Ebrahim Zal 3

1 Social Sciences Department, Faculty of Low and Social Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran

2 Department of Persian Language and Literature, Faculty of Persian Literature and Foreign Languages, University of Tabriz, Iran.

3 Social Sciences Department, Faculty of Low and Social Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran.

چکیده [English]

The present article aims to study the social contexts of the influence of Persian poetry and language on Turkish language and poetry by using Bourdieu's linguistic market theory, and to examine the literary and cultural influence of Turkish language on Persian during the constitutional revolution. Bourdieu considers language as a commodity which is traded based on the market logics. When a language dominates the market, it becomes the norm by which the price of other discourses is determined and the groups that make such a language their own language, legitimately dominate the means of understanding. The linguistic market places the speech of some people and groups at the top and limits and even rejects the speech of others. Persian language was dominant in the poetry and literature field and market for centuries, and was popular in the court, and circles of Sufism, and mysticism. Classical Turkish poetry was also developed under the influence of Persian Prosodic poetry and found its way into the field of court, Sufism, and mysticism. Through Persian Prosodic poetry, many words entered Turkish classical poetry, and then some of these words entered the language of the people. However, Persian language and poetry did not have much influence on the Turkish oral literature. From the early 20th century, social issues and colloquial language entered Turkish literary poetry, and the form and content of the poems became simple, Persian literature was also affected by this method, and as a result, the flow of literary and cultural influences reversed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian and Turkish Language
  • Interplay
  • Linguistic Market
  • Bourdieu
منابع
-آرلاتو، آنتونی.(1373). درآمدی بر زبان‎شناسی تاریخی؛ ترجمه یحیی مدرسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-آرین‎پور، یحیی. (1372). از صبا تا نیما؛ جلد دوم، تهران: زوار.
-انوری، حسن. (1355). اصطلاحات دیوانی دورۀ غزنوی و سلجوقی؛ تهران: کتابخانه ظهوری.
-ایوبی، حجت‎الله. (1397). دولت، فرهنگ و اقتدار نمادین از دیدگاه بوردیو؛ اصلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 310 و 311، صص 4-25.
-بابایی، رسول. (1390). امکانات سیاسی در نظریة جامعه‎شناختی پیر بوردیو: تولید نظریه سیاسی؛ فصلنامه سیاست، دورۀ 41، شماره 3، صص 39-56.
-بروگش، هینریش. (1367). سفری به دربار سلطان صاحبقران؛ ترجمه حسین کردبچه، تهران: اطلاعات.
-پاشایئو، میرجلال. (1388). مکاتب ادبی در آذربایجان؛ ترجمه رضا جلیلی‎نیا و رعنا فرامرزی، قم: نوید اسلام.
-تربیت، محمدعلی. (1378). دانشمندان آذربایجان؛ به کوشش غلامرضا طباطبائی مجد، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات.
-ترسک، لارنس رابرت. (1379). مبانی زبان؛ ترجمه علی فامیان، تهران: مرکز.
-جنکینز، ریچارد. (1396). پی‎یر بوردیو. ترجمة لیلا جوافشانی و حسن چاوشیان. تهران: نشر نی.
-چامسکی، نوام. (1399). اربابان بشریت؛ ترجمه محمد حریری اکبری، تبریز: قالان یورد.
-خطایی، شاه اسماعیل صفوی. (1380). کلیات دیوان، نصیحتنامه، دهنامه، قوشماها و اشعار فارسی؛ تحقیق و تصحیح از میرزا رسول اسماعیل‎زاده، تهران: الهدی.
-درفر، گرهارد. (1399). نفوذ زبان و ادبیات فارسی در میان ترکان؛ حضور ایران در جهان اسلام، ترجمه فریدون مجلسی، تهران: مروارید.
-دهخدا، علی‎اکبر. (1377). لغت‎نامه دهخدا؛ زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی، چاپ دوم، تهران: موسسه لغت‎نامه دهخدا.
-ریتزر، جورج. (1393). نظریه‎های جامعه‌شناسی؛ ترجمه هوشنگ نایبی. تهران: نی.
-رئیس‎نیا، رحیم. (1368). کوراوغلو در افسانه و تاریخ؛ چاپ دوم، تبریز: نیما.
-سیدمن، استیون. (1392). کشاکش آرا در جامعه‌شناسی؛ ترجمه هادی جلیلی. تهران: نی.
-شریعتی، سارا، مریم سالاری و راهله هاشمی. (1393). نقد رابطه میان سرمایۀ تحصیلی و ابیتوس هنری؛ جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، دوره 6، شماره 2، ص 164-185.
-صابر (طاهرزاده)، میرزا علی‎اکبر. (1977). هوپ‎هوپ نامه؛ ترجمه احمد شفائی، چاپ دوم، باکو: نشریات دولتی آذربایجان.
-صابر (طاهرزاده)، میرزا علی‌اکبر. (1381). هوپ‎هوپ نامه؛ بازنویس حمید آرش آزاد، تبریز: سپند.
-صدری نیا، باقر. (1401). ادبیات مشروطه: از ناسیونالیسم تا ممالک محروسه ایران؛ اصفهان: خاموش.
-صفا، ذبیح‎الله. (1369). تاریخ ادبیات در ایران؛ جلد اول، تهران: فردوس.
-صفا، ذبیح‌الله. (1369). تاریخ ادبیات در ایران؛ جلد دوم، تهران: فردوس.
-صفا، ذبیح‌الله. (1364). تاریخ ادبیات در ایران؛ جلد چهارم، تهران: فردوس.
-فرای، ریچارد. (1363). عصر زرین فرهنگ ایران؛ ترجمه مسعود رجب‎نیا، چاپ دوم. تهران: سروش.
-فرخی قراملکی، حسن. (1398). اصلی ایله کرم؛ تبریز: اختر.
-فضولی بغدادی، ملامحمد بن‎سلیمان. (1374). حدیقه السعداء؛ قم: مجمع جهانی اهل‌بیت.
-فضولی بغدادی، ملامحمد بن‎سلیمان. (1400). تورکجه دیوانی (دیوان دیوانی)؛ تبریز: ییلاق قلم.
-فکوهی، ناصر. (1384). تاریخ اندیشه و نظریه‎های انسان‎شناسی؛ تهران: نی.
-قیطران‎پور، طیب. (1393). ادبیات‎دان بیرآز اویانا (فراتر از ادبیات)؛ تهران: نخبگان.
-کاشغری، محمود. (1375). دیوان لغات الترک؛ ترجمه سیدمحمد دبیرسیاقی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-کسروی، احمد. (1355). تاریخ مشروطه ایران؛ تهران: امیرکبیر.
-کوپریلی، محمدفؤاد. (1385). صوفیان نخستین در ادبیات ترک؛ ترجمه و توضیح توفیق سبحانی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
-کیانی، داود. (1397). بایاتی؛ اردبیل: محقق اردبیلی.
-گرنفل، مایکل. (1393). مفاهیم کلیدی پیر بوردیو؛ ترجمه محمدمهدی لبینی، تهران: افکار.
-گروسه، رنه. (1368). امپراطوری صحرانوردان؛ ترجمه عبدالحسین میکده، تهران: علمی و فرهنگی.
-محمدقلی‎زاده، جلیل. (1350). چند داستان؛ ترجمه محمدعلی فرزانه، تهران: آشنا.
-محمدی، فردین. (1401). تحلیل فرایند عادت‎واره نهادی دانش آموزان؛ فصلنامه تعلیم و تربیت، سال 38، شماره 1، صص 109-132.
-ناتل‎خانلری، پرویز. (1347). زبان‎شناسی و زبان فارسی؛ تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
-نظامی، الیاس ابن‎یوسف. (1382). دیوان نظامی گنجوی؛ ترتیب، تصحیح، توضیح و مقدمه از صدیار وظیفه، تهران: اندیشه نو.
-نظامی گنجوی، الیاس بن‎یوسف (1370). کلیات خمسه حکیم نظامی گنجوی؛ چاپ پنجم، تهران: امیر کبیر.
-نقیب‎زاده، احمد و مجید استوار. (1391). بوردیو و قدرت نمادین؛ فصلنامه سیاست، دورۀ 42، شمارة 2، صص 279-294.
-نوایی، امیرعلیشیر. (1387). محاکمه اللغتین؛ ترجمه ترخان گنجه‎ای. مقدمه، تصحیح و تحشیه از حسین محمدزاده صدیق. تبریز: اختر.
-نوروزی، یعقوب. (1401). فصلنامة ادبیات و زبان‎های محلّی ایران‎زمین؛ جستاری در وامواژه‎های ترکی در زبان محاوره‎ای شعر مشروطه، دورة 12، شمارة 3، پیاپی 37، صص 139-164.
-هیئت، جواد. (1380). سیری در تاریخ زبان و لهجه‎های ترکی؛ چاپ سوم، تهران: پیکان.
-هیئت، جواد. (1400). ادبیات شفاهی آذربایجان؛ فصلنامه پژوهشی زبان، ادبیات، تاریخ و فرهنگ آناوارلیق، چاپ دوم، سال 6، شماره 21.
-Bourdieu, P. (1982). The Economics of Linguistic Exchanges. Social Science Information, 16 (6), pp. 645-668.
-Bourdieu, P. (1986). The Forms of Capital; Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education, New York: Greenwood.
-Kashgari, M. (1970). Divan U Logat-it Turk [Turkic-Arabic Dictionary]; Translated by Chichekli Ali, Istabnul: May Yayinlari.
-Katamba, Francis. (2005). English Words: Structure, History, Usage; 2nd ed, London: Routledge.
-Erden, M. (2018). XV. Yüzyıl Şairi Habîbî ve Dîvânı. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı (Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı).
-Perry. J. R. (2006). Turkic-Iranian Contacts. Encyclopedia Iranica. (http://www.iranicaonline.org/articles/turkic-iranian-contacts-i-linguistic) (Last Updated: August 15, 2006).
-Thomason, Sarah Grey; Terrence Kaufman. (1988). Language Contact, Creolization and Genetic Linguistics; California: University of California Press.
-Weinreich, U. (2011). Languages in contact: French, German and Romansh in twentieth-century Switzerland. Amsterdam: Joan Benjamins Publishing Company.
-Yildiz, A. (2004). Süleyman Nazif’e Göre Iran Edebiyatinin Edebiyatimiza Tesiri. Cumhuriyet Üniversitesi, Ilahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: VIII/1, S.159-201.
پژوهش‌های میان رشته‌ای زبان و ادبیات فارسی
دوره 2، شماره 2
دو فصلنامه (شماره پاییز و زمستان 1402)
مهر 1402
صفحه 1-35
  • تاریخ دریافت: 23 مهر 1402
  • تاریخ بازنگری: 19 اسفند 1402
  • تاریخ پذیرش: 12 خرداد 1403