نقد و تحلیل رویکرد آیرونیک به حماسه در رمان‌نویسی معاصر با تکیه بر رمان«قصة تهمینه»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی ، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)قزوین،ایران

2 استاد دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) ، قزوین، ایران.

چکیده

آیرونی یکی از روش‌های بیان غیر مستقیم معناست. کلام آیرونیک بهترین ابزار برای فروپاشی هژمونی گفتمان ‌های غالب و کلان روایت‌ ها و برجسته ‌سازی روایات مغفول مانده یا در حاشیه است. امروزه این رویکرد به سبب ماهیت جهان پسامدرن، در برخی جریان‌های داستان‌ نویسی آشکارتر به نظر می‌رسد. نفوذ چنین اندیشه‌های نوظهور در فرهنگ شرقی ازجمله ایران جدای از رونق در فضای سیاسی و فرهنگی، در عرصة رمان‌ نویسی نیز مشهود است و برای ردیابی و بازاندیشی چنین جریانی شاید آثار محمد محمدعلی به سبب پیشگامی اش بهترین نمونه باشد. این جستار به شیوة توصیفی- تحلیلی مبتنی بر رویکردهای نقد فمنیستی با تکیه بر رمان «قصة تهمینه» به این نتیجه رسیده است که محمد محمدعلی با نگرشی آیرونیک، ساختارشکنانه و رویکرد روشنفکرمآبانه و تأسی از سبک و مکتب پسامدرنیستی می‌کوشد با ارائة تفسیر زنانه؛ اما مضحک و آیرونیک از حماسة رستم و سهراب و کهن‌الگوی پسرکشی به بازتعریف و بازروایی آن روایت حماسی و واسازی تقابل دوگانه مرد/زن در جامعة ایرانی بپردازد. این رمان بازنمایی نقش مغفول مانده زنان در حماسه را با تحقیر و بازتاب سیمای مضحکی از پهلوان پنبگی پروتوتایپ قهرمان مرد (رستم) بازنویسی کرده است تا با شکست بت‌واره‌های ذهنی جامعة مردسالار ایرانی، از مرگ قهرمان مرد در دورة معاصر و شکل‌گیری جریان انتقادی به حماسه رمزگشایی کند. با آنکه بنیان آیرونیک رمان بر آیرونی ساختاری استوار گشته؛ اما وی برای این منظور بیشتر از آیرونی کلامی و تلفیق آن با گونه‌های آیرونی دیگر چون آیرونی خوداتهامی، آیرونی موقعیت و آیرونی تقدیر استفاده کرده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Criticism and analysis of the ironic approach to the epic in contemporary novel writing based on the novel "The story of Tahmina"

نویسندگان [English]

  • Mostafa Gorani 1
  • seyed ali ghasemzade 2

1 PhD student of Persian language and literature, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran.

2 Professor of Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran.

چکیده [English]

Irony is one of the methods of indirect expression of meaning. Ironic speech is the best tool for collapsing the hegemony of dominant discourses and grand narratives and highlighting neglected or marginal narratives. The influence of such emerging ideas in the Eastern culture is also evident in the field of novel writing, and for tracing such a current, the works of Muhammad Ali may be the best example due to his pioneering. Therefore, this essay, in a descriptive-analytical manner based on feminist criticism approaches, based on the novel "The Story of Tahmina", has come to the conclusion that Muhammad Ali, with an ironic, deconstructive attitude and an intellectual approach, tries to draw from the postmodernist style and school by presenting a feminine interpretation; But the funny and ironic of Rostam and Sohrab's saga and the old story of boyhood will redefine and revise that epic narrative and deconstruct the dual opposition of man/woman in Iranian society. This novel has rewritten the representation of the neglected role of women in the epic by humiliating and reflecting a ridiculous image of the prototypical male hero cotton wrestler (Rostam) in order to defeat the mental barriers of the patriarchal Iranian society, from the death of the male hero in the contemporary period and the formation of a critical current towards the epic. decode Although the novel's ironic foundation is based on structural irony; But for this purpose, he has used verbal irony and combining it with other types of irony.

کلیدواژه‌ها [English]

  • irony
  • epic
  • feminism
  • the novel of Tahmina'
  • s story
  • Muhammad Muhammad Ali
  • منابع و مآخذ

    الف) کتاب­ها

    • احمدی، بابک. (1390). خاطرات ظلمت. چاپ پنجم. تهران: نشر مرکز.
    • ارسطو. (١٣٣٦). هنر شاعری: بوطیقا. ترجمة فتح­االله مجتبایی. تهران: بنگاه نشر اندیشه.
    • انوشه، حسن. (1375). دانشنامه ادب فارسی. تهران: دانشنامه.
    • ایبرمز، ام.اچ. (١٣٨٧). فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی. ترجمة سعید سبزیان. تهران: انتشارات رهنما.
    • براهنی، رضا. (1393). تاریخ مذکر. چاپ چهارم. تهران: انتشارات نگاه.
    • بی­نیاز، فتح الله. (1387). درآمدی بر داستان­نویسی و روایت­شناسی. چاپ اول. تهران: انتشارات افراز.
    • پاینده، حسین.(١٣٨٥). نقد ادبی و دموکراسی. تهران: نیلوفر.
    • ---------. (1391). داستان کوتاه در ایران «داستان­های مدرن». تهران: انتشارات نیلوفر.
    • حلبی، علی­اصغر. (١٣٦٤). مقدمه­ای بر طنز و شوخ طبعی در ایران. چاپ اول. تهران: انتشارات پیک.
    • حرّی، ابوالفضل.(١٣٧٨). دربارۀ طنز؛ رویکردهای نوین به طنز و شوخ طبعـی. چـاپ اول. تهـران: انتشارات سوره مهر.
    • داد، سیما. (1378). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: انتشارات مروارید.
    • شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1391). رستاخیز کلمات: درس گفتارهایی دربارة نظریة ادبی صورتگرایان روس. چاپ اول. تهران: انتشارات سخن.
    • فتوحی، محمود. (١٣٩١). سبک­شناسی، نظریه­ها، رویکردها و روش­ها. تهران: انتشارات سخن.
    • قاسم زاده، سیدعلی. (1399). همزیستی ادبیات تطبیقی و نظریه­های ادبی. چاپ دوم. قزوین: انتشارات جهاد دانشگاهی.
    • قاسم زاده، سیدعلی و سعید بزرگ­بیگدلی. (1397). رمان اسطوره­ای: نقد و تحلیل جریان اسطوره­گرایی در رمان نویس معاصر ایران. تهران: نشر چشمه.
    • کنوکس، نُرمن­دی. (1385). طنز: فرهنگ تاریخ اندیشه­ها. ترجمة صالح حسینی. چاپ سوم. تهران: انتشارات سعاد.
    • کی­یرکگور، سورن. (1395). مفهوم آیرونی با ارجاع مدام به سقراط. ترجمة صالح نجفی. تهران: نشر مرکز.
    • محمدعلی، محمد.(1389). قصة تهمینه. تهران: انتشارات غزال.
    • مکاریک، ایرنا ریما. (١٣٨٨). دانشنامة نظریه­های ادبی معاصر. ترجمة مهران مهاجر و محمد نبوی. چاپ سوم. تهران: آگاه.
    • موکه، داگلاس کالین. (1389).آیرونی. ترجمة حسن افشار. تهران: نشرمرکز.
    • نجفی، صالح. (1396). مفهوم آیرونی: با ارجاع مدام به سقراط. تهران: نشر مرکز.
    • ولک، رنه. (١٣٨٥). تاریخ نقد جدید، جلد ششم. ترجمۀ سعید ارباب شیرانی. تهران: نگاه
    • هگل، گئورگ ویلهم فردریش. (1397). فلسفة هنر. ترجمۀ نیلوفر آقاابراهیمی. تهران: تمدن علمی.

    ب) مقالات

    • آقازینالی، زهرا و حسین آقاحسینی. (١٣٨٧). «مقایسة تحلیلی کنایه و آیرونی در ادبیات فارسی و انگلیسی». فصلنامۀ کاوشنامه. سال نهم. شمارة 17. صص98- 127.
    • حسینی، مریم و فرانک جهان­بخش. (1389). «سیمای زن در رمان­های برگزیدة محمد محمدعلی با تاکید بر نقد ادبی فمنیستی». مجلة زن در فرهنگ و هنر پژوهش زنان. دورة 1.شمارة 3. صص79-98.
    • دستغیب، عبدالعلی (1385). «نگاه عبدالعلی دستغیب به «قصه تهمینه» محمد محمدعلی». مجلة رودکی. شماره 11 ، صص154-159.
    • صفایی، علی. (1392). «نگاهی به جلوه های آیرونی در اندیشه و اشعار پروین اعتصامی». مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز. شماره 228. صص61- 96.
    • غلامحسین­زاده، غلامحسین و زهرا لرستانی. (1388). «آیرونی در مقالات شمس». مطالعات عرفانی. شمارة 9، صص 69-98.
    • قاسم زاده، سیدعلی و همکاران. (1391). «آیرونی و کارکرد آن در دستگاه فکری ناصر خسرو». فصلنامۀ تخصصی سبک­شناسی نظم و نثر فارسی. شمارۀ 2. صص315- 334.
    • قاسم­زاده، محمد. (1372). «حماسة مضحک». مجلة کلمه. مرداد و شهریور. شمارة 7 و 8. صص 80-83.
    • گراس، دیوید. (1375). «طنز کنایی و آشفتگی­های روح». ترجمة حمید محرمیان معلم. مجلة ارغنون. شماره­ 11-12، صص461-471.
    • گلمرادی، صدف، حسین فقیهی و نعمت­الله فاضلی(1393). «نقد جامعه­شناسانة سرمایه­های زنان در رمان قصة تهمینه محمد محمدعلی براساس نظریة انواع سرمایة پیر بوردیو». جامعه­شناسی هنر و ادبیات. دورة 6. شمارة 1. صص23-41.
    • محمدی، علی و فاطمه تسلیم­جهرمی. (1393). «بررسی و تحلیل حماسه­های مضحک و گونه­های آن در زبان فارسی». جستارهای ادبی. شمارة 186. صص 87-122.
    • مقدادی، بهرام و فرزانه بوبانی. (1382). «جویس و منطق مکالمه: رویکردی باختینی به اولیس جیمز جویس». مجلة پژوهش زبان­های خارجی. شمارة 15. صص 19-29.

    ج) منابع لاتین

    • Abrams, A.H (1976) A glossary of literary terms. longman publivation. New York.
    • Henry Murray & James Augustus (2006) Oxford English Dictionary. Oxford University Press.

     

دوره 2، شماره 2
دو فصلنامه (شماره پاییز و زمستان 1402)
مهر 1402
صفحه 197-219
  • تاریخ دریافت: 05 اردیبهشت 1403
  • تاریخ بازنگری: 23 تیر 1403
  • تاریخ پذیرش: 10 خرداد 1403