افق‌های مشترک نقد تاریخی و نقد ادبی
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه بین المللی امام خمینی
چکیده
امروزه مفهوم نقد، هم از جنبه نظری و هم از حیث کاربردی آن، یکی از مهمترین موضوعات مورد بررسی در حوزه‌های مختلف علوم انسانی است. در این میان نقد تاریخی و نقد ادبی بیشترین قرابت‌ها را با هم داشته و در معرض بیشترین توجهات و مناقشات نیز بوده است. در واقع حلقه مشترکی که سبب گشته این دو حوزه نقد تا این اندازه قریب و نزدیک شوند، محوری بودن «متن» در هر دو حوزه است. متون تاریخی و متون ادبی از جنبه «متنیّت‌شان» وجوه اشتراک بسیار زیادی با هم داشته و از این منظر نقد تاریخی و نقد ادبی که در واقع نقد متن تاریخی و نقد متن ادبی هستند نیز بی‌بهره از این وجوه اشتراک نبوده‌اند. از این رو روش‌های کاربردی در هر دو نقد تاریخی و ادبی نیز بر اصول و مبانی مشترک استوار شده است. این اصول و مبانی در حوزه نقد تاریخی در قالب تفسیرگرایی (تأویل‌گرایی) و در حوزه نقد ادبی عمدتاً در قالب تاریخ‌گراییِ نو پدیدار گشته است. با این وصف در این پژوهش تلاش بر آن است تا با روشی تحلیلی ـ تطبیقی و با تکیه و تأکید بر تفسیرگرایی و تاریخ‌گراییِ نو، دو حوزه نقد ادبی و نقد تاریخی مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Common horizons of historical criticism and literary criticism
نویسنده [English]
- Amirhossein Hatami
Associate Professor, Department of History, Imam Khomeini International University
چکیده [English]
Today, the concept of criticism, both from its theoretical and practical aspects, is one of the most important topics studied in various fields of human sciences. In the meantime, historical criticism and literary criticism have the most affinities and have been exposed to the most attentions and controversies. In fact, the common link that has brought these two areas of criticism so close is the centrality of "text" in both areas. Historical texts and literary texts have a lot in common in terms of their "textuality". And from this point of view, historical criticism and literary criticism, which are actually criticism of the historical text and criticism of the literary text, also have these aspects in common. Therefore, practical methods in both historical and literary criticism are based on common principles and foundations. These principles and foundations have appeared in the field of historical criticism in the form of interpretivism and in the field of literary criticism mainly in the form of new historicism. With this description, in this research, the attempt is made to analyze and examine the two areas of literary criticism and historical criticism with an analytical-comparative method and by relying and emphasizing on interpretivism and new historicism.
Key words: historical criticism, literary criticism, interpretivism, new historicism, discourse.
کلیدواژه‌ها [English]
- Historical criticism
- literary criticism
- interpretationism
- new historicism
- discourse
منابع
- احمدی، بابک، (1387)، رساله تاریخ، تهران، نشر مرکز.
- اسکینر، کوئنتین، (1380)، ماکیاولی، ترجمه عزت الله فولادوند، طرح نو.
- امری نف، (بی تا)، فلسفه تاریخ، ترجمه عبدالله فریار، تهران، کتابفروشی دهخدا.
- انکر اسمیت، اف. آر، (1389)، «شش نهاده درباره فلسفه روایت باورِ تاریخ»، مندرج در رابرتز، جفری و دیگران، تاریخ و روایت، ترجمه جلال فرزانه دهکردی، تهران، دانشگاه امام صادق.
- ایمانپور، محمدتقی و دیگران، (1389)، «سرکوب بدعت و نماد عدالت: انوشیروان در تاریخنگاری اسلامی»، فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام، سال دوم، شماره 6.
- بر، ویوین، (1395)، برساختگرایی اجتماعی، ترجمه اشکان صالحی، تهران: نشر نی.
- برتنس، هانس، (1394)، مبانی نظریه ادبی، ترجمه محمدرضا ابوالقاسمی، تهران: نشر ماهی.
- پارسی نژاد، ایرج، (1380)، روشنگران ایرانی و نقد ادبی، تهران: سخن.
- پاینده، حسین، (1387)، «نسبیگرایی در نقد ادبی جدید»، فصلنامه نقد ادبی، سال 1، شماره 1.
- پرینس، جرالد، (1391)، روایتشناسی: شکل و کارکرد روایت، ترجمه محمد شهبا، تهران: مینوری خرد.
- تأملاتی در علم تاریخ و تاریخ نگاری اسلامی، (1381)، به اهتمام حسن حضرتی، انتشارات نقش جهان.
- تایسن، لیس، (1387)، نظریههای نقد ادبی معاصر، ترجمه مازیار حسین زاده، تهران: نگاه امروز
- تسلیمی، علی، (1395)، نقد ادبی، تهران: اختران.
- تولان، مایکل، (1393)، روایت شناسی: درآمدی زبانشناختی ـ انتقادی، ترجمه فاطمه علوی و فاطمه نعمتی، تهران: سمت.
- جنکینز، کیت، (1384) بازاندیشی تاریخ، ترجمه ساغر صادقیان، تهران: نشر نشر مرکز.
- حسینزاده شانهچی، حسن، (1384)، «نقد تاریخی در آثار تاریخنگاران مسلمان»، تاریخ اسلام در آیینه پژوهش، شماره 8.
- دهقانی، رضا، (1390)، «چیستی نقد تاریخی»، عیار پژوهش در علوم‌انسانی، شماره 5.
- دهقانی، محمد، (1380)، پیشگامان نقد ادبی در ایران، تهران: سخن.
- دیوید ام. بژه، (1388)، تحلیل روایت و پیشاروایت، ترجمه حسن محدثی، تهران: دفتر مطالعه و توسعه رسانه ها .
- زیمل، گئورگ(1386)، مقالاتی درباره تفسیر در علم اجتماعی، ترجمه شهناز مسمی پرست، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- سلدان، رامان، (1372)، راهنمای نظریه ادبی معاصر، ترجمه عباس مخبر، تهران: طرح نو.
- صافی پیرلوجه، (1394)، «نقد ادبی: از تأویل اثر تا تحلیل متن»، فصلنامه نقد ادبی، سال 8، شماره 29.
- فتوحی، محمود، (1387)، نظریه تاریخ ادبیات، تهران: سخن.
- فی، برایان(1383)، پارادایم شناسی علوم‌انسانی، ترجمه مرتضی مردیها، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- کار، ای. ایچ، (1378)، تاریخ چیست، ترجمه حسن کامشاد، تهران، خوارزمی.
- کالینگوود، آر. جی، (1385)، مفهوم کلی تاریخ، ترجمه علی اکبر مهدیان، تهران،اختران.
- کرایب، یان(1382)، نظریه اجتماعی کلاسیک، (مقدمه ای بر اندیشه مارکس، وبر، دورکیم و زیمل)، ترجمه شهناز مسمی پرست، تهران: نشر آگه.
- کربای، آنتونی، (1387)، «درآمدی بر هرمنوتیک»، مندرج در هرمنوتیک مدرن: گزینه جستارها، ترجمه بابک احمدی و دیگران، تهران: نشر مرکز.
- مجتهد شبستری، محمد، (1375)، هرمنوتیک: کتاب و سنت، تهران: طرح نو.
- مکاریک، ایرنا ریما، (1384)، دانشنامه نظریههای ادبی، ترجمه م. مهاجر، تهران آگاه.
- منوچهری، عباس، (1393)، رهیافت و روش در علوم سیاسی، تهران: سمت.
- میرزابابازاده، بهنام و خجستهپور، آدینه، (1392)، «ابهامزدایی از نقد نوپای تاریخگرایی نو در ایران»، فصلنامه نقد ادبی، س6، ش 22.
- میرزابابازاده، بهنام و خجستهپور، آدینه، (1394)، «خوانش متفاوت متون کلاسیک فارسی در پرتو تاریخگرایی نو»، فصلنامه متنپژوهی ادبی، س19، ش 63.
- هیوز، استوارت(1369)، آگاهی و جامعه، ترجمه عزت الله فولادوند، اندیشه های عصر نو.
- وایت، هایدن، (1389)، «متنِ تاریخی به مثابه فراورده ادبی»، مندرج در رابرتز، جفری و دیگران، تاریخ و روایت، ترجمه جلال فرزانه دهکردی، تهران، دانشگاه امام صادق.
- وبر، ماکس(1374)، اقتصاد و جامعه، ترجمه عباس منوچهری و دیگران، تهران: انتشارات مولی.
)
دوره 2، شماره 2
دو فصلنامه (شماره پاییز و زمستان 1402)مهر 1402صفحه 221-237
- تاریخ دریافت: 27 خرداد 1403
- تاریخ بازنگری: 03 مرداد 1403
- تاریخ پذیرش: 05 مرداد 1403