نقد و بررسی کارکردی جوایز ادبی در ایران با رویکرد مدل زمینه‌ای (مطالعۀ موردی: جوایز ادبی شعر و داستان از 1375 تاکنون)
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه نیشابور، نیشابور، ایران.
2 استادیار، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.
3 کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه نیشابور.
چکیده
نهادینه‌شدن فرهنگ مطالعه، ارتقای خلاقیت ادبی و ایجاد انگیزش مثبت در قالب جوایز، علاوه بر محقق‌شدن زمینه‌های جامعه‌پذیری، معرفت‌افزایی، تشکیل شخصیت فردی و اجتماعی؛ نقش مهمی در توسعۀ دستاوردهای مادی و معنوی تمدن‌ها دارد. در پژوهش حاضر با روش کیفی و بهره گیری از رویکرد پژوهشی داده‌بنیاد (گرندد تئوری) به این سؤالات اصلی پاسخ داده شد که مهم‌ترین کارکردهای جوایز ادبی در سطح جامعه کدام‌اند؟ آسیب‌های برگزاری جوایز و راهکارهای تحقق مطلوب آن چیست؟ برای پاسخ به سؤالات مذکور، علاوه‌بر استفاده از منابع اسنادی، با بیش از 30 نفر از صاحب‌نظران درون و برون‌دانشگاهی، افرادی که در حوزۀ اجرایی جوایز ادبی نقش داشتند یا منتخبان جوایز ادبی در دوره‌های قبلی بودند، مصاحبۀ عمیق صورت گرفت. پس از گردآوری داده‌ها، تجزیه‌وتحلیل در قالب کدگذاری باز و محوری انجام و در نفر دهم، اشباع نظری حاصل شد. نتایج مشخص‌کرد که کم‌‌وکیف سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، مستقل بودن، استمرار در برگزاری جوایز و جشنواره‌های ادبی، نقش مهمی در نهادینه‌سازی و کارآمدی این جوایز دارد. ارتقای سطوح کمی و کیفی آثار خلاق، معرفت‌افزایی، تقویت ارتباطات اجتماعی و توسعۀ فضای گفتمانی و نقادی، ترویج مطالبه‌گری و پاسخ‌گویی، آگاهی‌بخشی و جامعه‌پذیر‌کردن فرهنگ مطالعه و کتاب‌خوانی ازجمله مهم‌ترین کارکردهای این جوایز است. اعتماد به جشنواره‌ها و جوایز مهم‌ترین اتفاقی است که می‌تواند در رشد و بالندگی و تأثیرگذاری آن‌ها مؤثر باشد و ضمن اقبال مردم و متولیان امر به جوایز، در ارتقای صنعت نشر تأثیرگذار باشد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Functional review of Iranian poetry and fiction literary awards since 1996; a grounded theory study
نویسندگان [English]
- Seyyed Ali Seraj 1
- seyyed zakarya Mahmoudiraja, 2
- Hossein Rahad 3
1 associate professor in Persian language and literature, Neyshabur university, Neyshabur, Iran.
2 Assistant Professor of Political Science, Department of Political Science, Faculty of Law and Political Science, Shahid Chamran University of Ahvaz, .Ahvaz, .Iran
3 M.A in Persian language and literature, neyshabur university, neyshabur, Iran.
چکیده [English]
Institutionalizing the culture of study and fostering literary creativity, as well as providing positive motivation through awards, not only contribute to socialization, knowledge enrichment, and the development of individual and social personality, but also play a crucial role in advancing the material and spiritual accomplishments of civilizations. The current research addressed key inquiries through a qualitative approach and the utilization of data-driven research methods (grounded theory) to explore the significant functions of literary awards within Iranian society. What are the primary benefits and drawbacks of hosting such awards? What strategies and remedies can be implemented to attain these accolades? To address these queries, an in-depth interview was conducted with over 30 individuals involved in the administration of literary awards or who have been recipients of such awards in previous cycles, as well as scholars specializing in critical and analytical literary works. In addition to documentary sources, the data collected was analyzed through open and axial coding, leading to theoretical saturation by the 10th interviewee. The findings revealed that deficiencies in policy formulation, planning, reliance or autonomy, and the consistency of award ceremonies and literary festivals significantly impact the institutionalization and effectiveness of these accolades. The primary functions of literary awards include enhancing the quantity and quality of creative outputs, expanding knowledge, fostering social interactions, creating platforms for discourse and critique, stimulating demand and accountability, raising awareness, and promoting a culture of reading. Trust in festivals and awards is a pivotal factor that can bolster their growth and influence,
کلیدواژه‌ها [English]
- literary awards
- literary genre
- knowledge enhancement
- creative thinking
- grounded theory
- اشتراوس، انسلم، کربین، جولیت. (1397). مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریۀ زمینه‌ای؛ ترجمۀ ابراهیم افشار، تهران: نشر نی.
- دانایی‌فرد، حسن، اسلامی، آذر. (1389). کاربرد استراتژی پژوهشی نظریۀ داده‌بنیاد در عمل: ساخت نظریۀ بی‌تفاوتی سازمانی؛ تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
- دانایی‌فرد، حسن، الوانی، سیدمهدی، آذر، عادل. (1386). روش‌شناسی پژوهش کیفی در مدیریت: رویکردی جامع؛ تهران: نشر صفار و اشراقی.
- طباطبایی، سیدسعیدرضا. (1396). جوایز ادبی غیردولتی در ایران؛ تهران: خانۀ کتاب.
- فراستخواه، مقصود. (1396). روش تحقیق کیفی در علوم اجتماعی با تأکید بر نظریۀ داده‌بنیاد؛ تهران: نشر آگاه.
- کرسول، جان دبیلو. (1398). طرح پژوهش: رویکرد کیفی، کمی و ترکیبی؛ ترجمۀ علیرضا کیامنش، تهران: جهاد دانشگاهی.
- محمودیرجا، سیدزکریا. (1399). شناسایی عوامل مؤثر بر گرایش به سلفی‌گری در استان خوزستان؛ رویکرد داده‌بنیاد (موردمطالعه جوانان شهر اهواز)، طرح تحقیقاتی، تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی.
- آقایی‌نژاد، علیرضا. (1396). «آسیب‌شناسی ادبیات داستانی ایران: بازار مکارۀ ادبیات»؛ مد و مه، https://madomeh.com/1396/02/07.
- پورسلیم، عباس، عارفی، محبوبه، فتحی، کورش. (1396). «طراحی الگوی برنامۀ درسی تربیت شهروند جهانی در دورۀ ابتدایی نظام آموزشی ایران؛ مدلی برآمده از نظریۀ داده‌بنیاد»؛ فصلنامۀ اندیشه‌های نوین تربیتی، دورۀ 13، شمارۀ 3، 7-36.
- سپهر، فرشته؛ فانی، کامران؛ و حسینی‌جوادی، زهرا. (1395). «روند ارائۀ جوایز کتاب در ایران از آغاز تاکنون»؛ مطالعات ملی کتابداری و سازمان‌دهی اطلاعات، 27 (3)، 41- 56.
- صفرزاده، گیتی. (1399 الف). «نگاهی به حواشی پیرامون جایزۀ نقد ادبی هفتمین دورۀ جایزۀ جلال آل‌احمد»؛ وینش، https://vinesh.ir/1399/05/18
- صفرزاده، گیتی. (1399 ب). «نگاهی به جوایز ادبیات داستانی پس از انقلاب»؛ وینش، https://vinesh.ir/1399/06/26
- صفرزاده، گیتی. (1399 ج). «فهرست آثار برگزیدۀ جوایز ادبی: هوشنگ گلشیری، یلدا، هفت‌اقلیم، جلال آل‌احمد، احمد محمود، مهرگان»؛ وینش، https://vinesh.ir/1399/09/01
- عرفانی بیضایی، محمدجواد و مجتبی جعفرپور. (1395). «جایزۀ ادبیات نوبل و ناکامی‌های ادبیات فارسی»؛ مجموعه مقالات یازدهمین گردهمایی انجمن ترویج زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گیلان، 2515- 2543.
- عطایی، آنژیلا. (1397). «آسیب‌شناسی جوایز شعر در ایران: آیا جوایز ادبی با گذشت زمان مقبولیت خود را از دست داده‌اند؟»؛ ایبنا، 1397/12/28/https://www.ibna.ir/news/273301
- عیاری، مژگان. (1385). «نیم‌نگاهی به جوایز ادبی»؛ مجلۀ گزارش، شمارۀ 172 و 173، ص 102.
- قاسم‌زاده، سیدعلی. (1401). «هدف برپایی جایزۀ نقد زرین ارتقای کیفیت مقاله‌های حوزۀ نقد است»، گفت‌و‌گوی ایبنا با سیدعلی قاسم‌زاده دبیر علمی دومین دورۀ جایزۀ نقد زرین، ایبنا، /329161/https://www.ibna.ir/news 01/ 09/ 1401.
- محمدی، کامران. (1396). «هر آنچه نیاز است دربارۀ جایزۀ احمد محمود بدانید»، میزگرد ایبنا با کامران محمدی دبیر جایزۀ احمد محمود؛ ایبنا، 30/ 07/ 1396/ 253120 https://www.ibna.ir/news/
- مرادی، عبدالله، محمودیرجا، سیدزکریا. (1401). «تبیین جامعه‌شناختی عوامل مؤثر گرایش به سلفی‌گری در استان خوزستان؛ موردمطالعه: جوانان شهر اهواز»؛ فصلنامۀ پژوهشهای راهبردی سیاست، دورۀ 11، شمارۀ 42، پیاپی 72، 43- 77.
- مطلبی، داریوش. (1402). «آسیب‌شناسی جایزۀ کتاب سال جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر موردکاوی»؛ فصلنامۀ علمی مطالعات فرهنگ – ارتباطات، سال 24، شمارۀ 64، شمارۀ مسلسل 96، 207- 238.
- ملایری، سالور. (1389). «متنی به نام جایزۀ ادبی: نگاهی واسازانه به جوایز ادبی با تکیه‌بر جایزۀ ادبی جلال»؛ مجلۀ گزارش، شمارۀ 223، ص 64- 65.
- موسویان، انسیه. (1390). «کمک کن مثل باران به کشف یک جوانه: شعر کودک و نوجوان با نگاهی به جوایز و جشنواره‌های ادبی»؛ مجلۀ کتاب ماه کودک و نوجوان، شمارۀ 163، 73- 76.
- نجف‌پور، سار، شهرام‌نیا، امیرمسعود، تدین‌راد، علی. (1394). «تبیین نقش تلویزیون و مطبوعات در رشد فرهنگ‌سیاسی مشارکتی (مطالعۀ موردی: دانش‌آموزان دبیرستانی شهر اصفهان)»؛ فصلنامۀ جامعه‌شناسی کاربردی، شمارۀ 2: 91 ـ 106.
- Shaw, K. (2018). Contemporary Literary Prizes and Awards: Granta’s Best of Young British Novelists. In: The Routledge companion to twenty-first century literary fiction. Taylor & Francis. ISBN 9780415716048.
- Glaser, Barney G, & Strauss, Anselm L. (1967). The Discovery of Grounded Theory: The Strategies for Qualitative Research, Chicago: Aldine.
)
دوره 3، شماره 1
دوفصلنامه ( شماره بهار و تابستان 1403)فروردین 1403صفحه 1-29
- تاریخ دریافت: 04 تیر 1403
- تاریخ بازنگری: 07 مرداد 1403
- تاریخ پذیرش: 07 مرداد 1403