بازخوانی تجربۀ زنان از خانواده و اجتماع در رمان دهۀ 80 شمسی : تحلیل جامعه‌شناسانۀ سه رمان زنانه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموختۀ دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بوعلی سینا همدان، مدرس دانشگاه

2 عضو هیات علمی زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

در چند دهۀ گذشته به دنبال تغییرات گستردۀ سیاسی و اجتماعی و هم‌چنین تغییر نگرش جامعه نسبت به مسائل و جایگاه زنان، داستان‌نویسان توجه خاصی به موضوع زنان داشته‌اند و نوع نگرش جامعه به هویت و حقوق زنان را در آثارشان نمود داده‌اند. چهرۀ زنان در ادبیات معاصر ایران پررنگ و متفاوت از ادبیات کلاسیک گذشته است؛ در نتیجه بررسی سیمای زنان در ادبیات و جامعه ضروری می‌باشد. زویا پیرزاد، فریبا وفی و سارا سالارکیا از نویسندگان توانای ادبیات معاصر داستانی هستند که زن در آثارشان نقش محوری و کانونی دارد؛ لذا در این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی سعی شده است با توجه به سه رمان معتبر و پرفروش دهۀ 80 شمسی که شخصیت‌های اصلی آنان را زنان تشکیل می‌دهند، به درک مسائل و دغدغه‌های زنان این رمان‌ها به عنوان نمایندگان آن نسل و نیز چگونگی بازنمایی تجربه‌های آنان پرداخته شود. هم‌چنین شخصیت‌پردازی زنان رمان‌ها از منظر تحلیل محتوایی مورد بررسی قرار می‌گیرد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که زنان این رمان‌ها دچار مسائل و دغدغه‌های روزمرگی، تنهایی، عدم اعتماد به نفس، توجه به گذشته، احساس ترس و ناامنی، ناخشنودی از زندگی زناشویی و گمگشتگی هویت زنانه‌شان هستند که در نهایت با اراده در صدد رفع و حل مسائل زندگی فردی و اجتماعی و تثبیت جایگاه خود برمی‌آیند. هم‌چنین فضای حاکم بر این رمان‌ها که نمایندۀ اجتماع آن دهه می‌باشند بیانگر جلوه‌های مردسالاری، اعتقاد به برتری مرد، نگرش منفی جامعه به زن، ضعف جایگاه زنان و نوعی بازیابی هویت زنانه می‌باشد

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Rereading Women's Experiences of Family and Community in the 1980s: A Sociological Analysis of Three Women's Novels

نویسندگان [English]

  • Mojtaba Soltanian 1
  • Leila Hashemian 2

1 Ph.D. student of Persian language and literature, Boali Sina University, Hamedan, university lecturer

2 Faculty member of Persian Language and Literature, Bu-Ali Sina University,

چکیده [English]

In the past few decades, following the extensive political and social changes as well as the change in society's attitude towards women's issues status, novelists have paid special attention to women's issues and reflected the society's attitude towards women's identity and rights in their works. The of women in contemporary Iranian literature is bold and different from classical literature; As a result, it is necessary to study the image of women in literature and society. Zoya Pirzad, Fariba Wafi and Sara Salarkia are talented writers of contemporary fiction in whose work women play a central role; Therefore, in this research, with a descriptive-analytical method, according to three authoritative best-selling novels of the 80s, whose main characters are women, to try to understand the issues and concerns of women in these novels as Representatives of that generation and how their experiences are represented. The female characterization of the novels is also examined from the perspective of content analysis. Findings show that women in these novels suffer from everyday problems, loneliness, lack of self-confidence, attention to the past, feelings of fear and insecurity, dissatisfaction with married life and the loss of their female identity. Finally, they voluntarily seek to solve the problems of individual and social life and stabilize their position. Also, the atmosphere of these novels, which represent the society of that decade, shows the manifestations of patriarchy, belief in the superiority of men, society's negative attitude towards women, weak status of women and a kind of restoration of female identity

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Woman
  • society
  • family
  • female experience
  • sociological criticism
  • novel
نابع
کتابها
دوفصلنامۀ پژوهشهای میانرشتهای زبان و ادبیات فارسی، سال سوم، دور ۀ جدید، شمارۀ اول، بهار و تابستان، ،۱4۰3ص۲۷۷-3۰۷ / 305
-آریانپور،امیرحسین. )۱354(. جامعهشناسی هنر؛ چ سوم، تهران: دانشکدۀ هنرهای زیبای دانشگاه تهران. 
-ارشاد، فرهنگ. )۱39۱(. کند وکاوی در جامعه شناسی ادبیات؛ تهران: نشر آگه.
-باالئی، کریستف. )۱3۸۶(. پیدایش رمان فارسی؛ ترجمۀ مهوش قویمی و نسرین خطاط، چ دوم، تهران: 
معین و انجمن ایرانشناسی فرانسه.
-پوینده، محمدجعفر. )۱3۷۷(. درآمدی بر جامعهشناسی ادبیات؛ چ اول، تهران: نقش جهان.
-پیرزاد، زویا. )۱39۱(. چراغها را من خاموش میکنم؛ تهران: نشر مرکز. 
-ترابی، علیاکبر. )۱3۷9(. جامعهشناسی هنر و ادبیات )مثلث هنر(؛ چ اول، تبریز: فروغ آزادی. 
-دووینو، ژان. )۱3۷9( .جامعهشناسی هنر؛ ترجمۀ مهدی سحابی، تهران: مرکز. 
-راودراد، اعظم. )۱3۸۲(. نظریههای جامعهشناسی هنر و ادبیات؛ چ اول، تهران: دانشگاه تهران. 
-زرافا، میشل. )۱3۶۸(. ادبیات داستانی، رمان و واقعیت اجتماعی؛ ترجمۀ نسرین پروینی، چ اول، 
تهران: فروغی. 
-زیبایی نژاد، محمدرضا. )۱3۸۸(. هویت و نقش های جنسیتی؛ چ اول، قم: مرکز امور زنان و خانواده .
-ساالر، سارا. )۱3۸۷(. احتماالً گم شدهام؛ چ اول، تهران: چشمه. 
-عسگری حسنکلو، عسگر. )۱3۸۷(. نقد اجتماعی رمان معاصر فارسی)با تأکید بر ده رمان برگزیده (؛
چ اول، تهران: فرزان روز.
-کاظمی، فروغ؛ داالیی، شهره )۱39۶(. نمود گفتمان زنانه در رمانهای زویا پیرزاد؛ چ اول، تهران: 
منتشران اندیشه. 
-کوثری، مسعود. )۱3۷9(. تأمالتی در جامعهشناسی ادبیات؛ چ اول، تهران: مرکز بازشناسی اسالم و 
ایران.
-گلدمن، لوسین.)۱3۸۱(. پیوند آفرینش ادبی با زندگی اجتماعی«، جامعه، فرهنگ و ادبیات؛ ترجمۀ 
محمدجعفر پوینده، چ سوم. تهران: چشمه. 
-ــــــــــ؛)۱3۷۱(. جامعهشناسی ادبیات )دفاع از جامعهشناسی رمان(؛ ترجمۀ محمدجعفر پوینده، 
تهران: هوش و ابتکار. 
-ــــــــــ؛ )۱3۷۶(. جامعه.فرهنگ.ادبیات؛ ترجمۀ محمدجعفر پوینده، تهران: چشمه. 
-ــــــــــ؛ )۱3۸۲(. نقد تکوینی؛ ترجمۀ محمدتقی غیاثی، تهران: مؤسسۀ انتشارات نگاه. 
-لوکاچ، جورج. )۱3۷۸(. تاریخ و آگاهی طبقاتی؛ محمدجعفر پوینده، چ دوم. تهران: تجربه.
-میرعابدینی، حسن.)۱3۸۶(. صدسال داستاننویسی ایران؛ ج۱و،۲ چ چهارم، تهران:چشمه. 
/306 سلطانیان، مجتبی، هاشمیان، لیال/ بازخوانی تجربۀ زنان از خانوادۀ و اجتماع در رمان دهۀ ۸۰ شمسی: تحلیل ... 
-وفی، فریبا. )۱3۸۸(. ترالن؛چاپ پنجم، تهران: نشر مرکز. 
-ولک، رنه.)۱3۷3(. تاریخ نقد جدید ؛ ج۲؛ ترجمۀ سعید اربابشیرانی، چ اول. تهران: نیلوفر. 
-مقاالت 
-پورتقی میاندوآب، سولماز؛ عقدایی، تورج )۱4۰۰(. »زن و جایگاه اجتماعی او در حوزۀ خانواده و 
اجتماع، براساس آثار زویا پیرزاد«، فصلنامۀ دهخدا. ش .49 صص .3۰3-3۲۱
-دستغیب، عبدالعلی )۱3۸۶(» رمان ایرانی«، مجله ی نقد و بررسی کتاب؛ صص .۱33-۱4۰ 
-طلوعی، وحید؛ رضایی، محمد )۱3۸۶( . »ضرورت کاربست ساختگرایی تکوینی در جامعه-
شناسی ادبیات«، مجلۀ جامعهشناسی ایران. ش.3 صص .3-۲۷ 
-رضوانیان، قدسیه؛ کیانی بارفروشی، هاله )۱394( . »بازنمایی هویت زن در آثار داستاننویسان زن 
دهۀ هشتاد«، فصلنامۀ ادبپژوهی. ش .3۱ صص .39-۶3 
-قاسمزاده، سیدعلی؛ کریمی افشار، سعیده )۱39۲( . »هویت زنانه در عناوین رمانهای نویسندگان 
زن پس از انقالب اسالمی«، فصلنامۀ تخصصی مطالعات داستانی. ش اول. صص .9۷-۱۱3 
-کمالی، افسانه؛ گودرزی، محسن؛ حاجتی، زینب )۱3۸۸(. » بازنمایی تجربۀ زنان از جهان اجتماعی 
در رمان: تحلیل جامعهشناسانۀ پنج رمان پرفروش دهۀ 1375 تا 1385«، مطالعات زنان. ش .۲۱ 
صص .99-۱۱۷

دوره 3، شماره 1
دوفصلنامه ( شماره بهار و تابستان 1403)
فروردین 1403
صفحه 277-307
  • تاریخ دریافت: 26 مرداد 1403
  • تاریخ بازنگری: 14 آذر 1403
  • تاریخ پذیرش: 02 دی 1403