نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• زهرا انصاری ¹
• فرزاد بالو ²
• سیاوش حق جو ³
• رضا ستاری ⁴

¹ گروه زبان و ادبیات فارسی . دانشگاه مازندران . ایران . بابلسر

² گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیّات و زبان‌های خارجی ، دانشگاه مازندران،ایران.

³ گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیّات و زبان‌های خارجی، دانشگاه مازندران، ایران

⁴ گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیّات و زبان‌های خارجی، دانشگاه مازندران،ایران

چکیده

این پژوهش، با رویکردی فلسفی-انتقادی، مفهوم «حضور و غیاب ابرانسان نیچه‌ای» (1900-1844) را در رمان بوف کور هدایت (1330-1281) بررسی می‌کند. تحلیل در بستر بحران‌های نیهیلیستی و هویتی ایران دوره پهلوی اول و در پیوند با تفکر «ناسیونالیسم رمانتیک» هدایت انجام شده است. هدایت، با استفاده از اسطوره‌های کهن و زبان استعاری، و نمادپردازی فلسفی، ایده ابرانسان را با تأکید بر مفاهیم بنیادین «بنیادگریزی»، «اراده معطوف به قدرت»، و «بازگشت جاودانه» به‌عنوان پاسخی به نیهیلیسم منفعل و تلاشی برای خلق ارزش‌های نوین بازآفرینی می‌کند. در جریان روایت، سه وضعیت از نیهیلیسم شناسایی شده است: نیهیلیسم «منفعل» (غیاب ابرانسان)، نیهیلیسم «فعال» (حضور ابرانسان)، و وضعیت «بینابینی» که بازتابی از نوسان هویتی انسان ایرانی در تقابل با سنت و مدرنیته است. شخصیت‌هایی مانند لکاته و رجاله‌ها (نماینده شخصیت‌های بینابینی)، تضادهای درونی راوی را نمایان کرده و او را به تأمل در هویت و معنا سوق می‌دهند. بوگام‌داسی (نماد ابرانسان شرقی) و پیرمرد خنزرپنزری (نماد نیهیلیسم فعال)، راوی را به پذیرش بحران‌های اگزیستانسیالیستی و خلق معنای نوین سوق می‌دهند. پایان‌باز رمان، هم نمادی از جستجوی بی‌پایان برای هویت فردی و ملی و هم بازتابی از پیوند مرگ خودخواسته هدایت با نیهیلیسم فعال و مفهوم «بازگشت جاودانه» نیچه‌ای است. در نهایت این مطالعه، با ارائه‌ی خوانشی میان‌رشته‌ای، الگویی نوین برای بررسی بحرانهای هویتی و فرهنگی در پیوند میان فلسفه، ادبیات مدرن و مطالعات اجتماعی ارائه می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

• نیچه
• نیهیلیسم
• ابرانسان
• هدایت
• بوف کور

عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Presence and Absence of the Nietzschean Übermensch Concept in Sadegh Hedayat's "The Blind Owl

نویسندگان [English]

• zahra ansari ¹
• Farzad Baloo ²
• siavash haghjou ³
• Reza Satari ⁴

¹ Department of Persian language and literature. Mazandaran University. Iran . Babolsar

² Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Foreign Languages, University of Mazandaran, Iran.

³ , Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Foreign Languages, University of Mazandaran, Iran.

⁴ Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Foreign Languages, University of Mazandaran, Iran.

چکیده [English]

This study, with a philosophical-critical approach, examines the concept of the "Presence and Absence of Nietzschean Übermensch" (1844–1900) in Sadegh Hedayat's novel The Blind Owl (1281–1330). The analysis is situated within the context of nihilistic and identity crises in Iran during the early Pahlavi period, and in connection with Hedayat's "Romantic Nationalism" philosophy. Hedayat, by employing ancient myths, metaphorical language, and philosophical symbolism, reinterprets the concept of the Übermensch, emphasizing concepts such as "decay of foundations," "will to power," and "eternal recurrence" as responses to passive nihilism and efforts to create new values. Throughout the narrative, three forms of nihilism are identified: "passive" nihilism (absence of the Übermensch), "active" nihilism (presence of the Übermensch), and an "intermediate" state, which reflects the oscillating identity of the Iranian individual in confrontation with tradition and modernity. Characters such as Lakaté and the riffraff (intermediate figures) reveal the narrator’s inner contradictions and drive him toward reflection on identity and meaning. Bogam-Dasi (symbol of the Eastern Übermensch) and the old man with ragged clothes (symbol of active nihilism) lead the narrator toward accepting existential crises and creating new meaning. The open-ended conclusion of the novel serves as both a symbol of the endless search for identity and a reflection of Hedayat’s self-inflicted death, linked to active nihilism and Nietzsche’s concept of "eternal recurrence." Ultimately, this study, through an interdisciplinary reading, presents a novel framework for examining identity and cultural crises at the intersection of philosophy, literature, and social studies

کلیدواژه‌ها [English]

• Nietzsche
• Nihilism
• Übermensch
• Hedayat
• The Blind Owl