نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• شیرزاد طایفی ¹
• پریسا نصیری ²

¹ دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علّامه طباطبائی، تهران، ایران

² دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علّامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

نقد جامعه‌شناختی یکی از رویکردهای مطرح در حوزه‌ی نظریه و نقد ادبی است که به بررسی پیوند میان متون ادبی و جامعه و نیز نقش کلیدی عوامل اجتماعی در خلق آثار ادبی می‌پردازد. ادبیات داستانی پست‌مدرن به دلیل ارتباط دیالکتیکی که با جامعه و وضعیت سیاسی و اجتماعی موجود در آن دارد، گزینه‌ی مناسبی برای خوانش با رویکردهای جامعه‌شناختی است. محمدرضا کاتب یکی از نویسندگان پست‌مدرن است که با خلق رمان هیس در دهه‌ی هفتاد، بسیاری از دغدغه‌های اجتماعی، تجددگرایی و از خودبیگانگی انسان‌ها را در اثر خویش بیان کرده است. در پژوهش حاضر برآنیم به شیوه‌ی تحلیل کیفی و کمّی به بررسی رمان هیس براساس نقد جامعه‌شناختی لوسین گلدمن بپردازیم تا نشان دهیم تحلیل جامعه‌‌شناختی این اثر به عنوان یک داستان پست‌مدرن چه ظرفیت‌هایی دارد و چه دستاوردهایی را پیش روی ما می-نهد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد مطابق با نظریه‌ی گلدمن با دو روش توصیف و تشریح، کاتب جهان‌بینی جامعه‌‌ی پست‌مدرن و پیامدهای آن را در اثرش بازتاب داده و با بهره‌گیری از شخصیت‌های نمادین و تکرار پیرنگ مرگ در داستان، عدم قطعیت، تناقض ، پوچ‌گرایی و تنهایی مردم در دهه‌ی هفتاد از تاریخ ایران را انعکاس داده است.

عنوان مقاله [English]

Sociological criticism of the post-modern story "Hees" by Mohammad Reza Kateb With Lucien Goldman's developmental constructivist approach

نویسندگان [English]

• Shirzad Tayefi ¹
• Parisa Nasiri ²

¹ Associate Professor of Persian Language and Literature, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran

² PhD student of Persian language and literature, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Sociological criticism is one of the prominent approaches in the field of literary theory and criticism that focuses on examining the connection between literary texts and society, as well as the key role of social factors in creating literary works. Postmodern fiction, due to its dialectical relationship with the society and its political and social context, is a suitable option for reading through sociological perspectives. Mohammadreza Kateb is one of the postmodern writers who, through creating the novel "Hees" in the seventies, has expressed many social concerns, modernism, and human alienation in his work. In the current research, we aim to analyze the novel "Hees" based on the sociological criticism of Lucien Goldmann in a qualitative and quantitative manner to demonstrate the sociological analysis capacities of this postmodern narrative and its achievements. The research findings indicate that in accordance with Goldmann's theory, through two methods of description and analysis, Kateb reflects a postmodern societal worldview and its consequences in his work, employing symbolic characters and the motif of repeated themes of death in the narrative, uncertainty, contradiction, emptiness, and people's loneliness in the seventies of Iran's history.