بازخوانی سیر ساختاری – معنایی زورخانه‌ها از اسطوره تا تصوف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین

2 رییس دانشکده علوم انسانی دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین

چکیده

ورزش باستانی و زورخانه‌ای، آیین و فرهنگی است منتسب به دوران باستان که قدمتش از لحاظ پایه‌گذاری به پیش از اسلام می‌رسد که از لحاظ شکل و اعمال و نیز معنا و اعتقادات، مشحون است از نمادهای اساطیری و آیینی که در سیر تطوّر خود، وامدار اساطیر مهری، آیین زرتشتی، روحیه و فرهنگ پهلوانی و عیاری، اعتقادات شیعی و مرام و مسلک خانقاهی است. از این رو، زورخانه‌ها از منظر شکل و معماری برگرفته از مهرابه‌های مهرپرستی، آتشکده‌های زرتشتی، خانقاه‌های صوفیانه و نمادهای شیعی است و از منظر اشخاص نظیر پهلوانان، مرشد، حضّار و... متأثر از اساطیر آیینی، دینی و پهلوانی است؛ از لحاظ انواع ورزش‌ها و اعمال پهلوانی نظیر کشتی نیز تاثیر اساطیر، حماسه‌ها، آیین‌های باستانی و باورهای دینی مشهود است که به خوبی هم‌زیستی و وفاق اسطوره‌ها و آیین‌های باستانی ایران زمین را با دین اسلام، مذهب تشیع و جریان تصوف نمایان ساخته است. این مقاله به روش تحلیل- محتوا در پی آن است تا زورخانه‌ها‌ را از لحاظ برخورداری از مضامین مختلف ایرانی- اسلامی مورد بررسی قرار دهد و زورخانه‌ها به سبب همین تعامل با وجوه مختلف فرهنگی- آیینی است که در ادوار مختلف تاریخی با وجود تغییر حکومت‌ها، ادیان و ... توانسته‌اند به عنوان پایگاهی مردمی، موجودیت و محوریت خویش را تا به امروز حفظ کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Re-reading the structural-semantic course of Zurkhanehs from myth to Sufism

نویسندگان [English]

  • zahra asgari 1
  • Bagerali Adelfar 2

1 ikiu

2 ikiu

چکیده [English]

Ancient and Zurkhaneh sport is a ritual and culture attributed to ancient times, which dates back to pre-Islamic times in terms of foundation, which in terms of form and actions, as well as meaning and beliefs, is full of mythological and ritual symbols in The course of its evolution is indebted to the myths of Mehri, the Zoroastrian religion, the spirit and culture of heroism and Ayari, the Shiite beliefs and the creed and the monastic profession. Therefore, Zurkhanehs are taken from the seals of Mehr worship, Zoroastrian fire temples, Sufi monasteries and Shiite symbols from the point of view of form and architecture, and from the point of view of people such as Pahlavan, Murshid, Hazrat and ... influenced by ritual mythology. , Is religious and heroic In terms of sports and wrestling, such as wrestling, the influence of myths, epics, ancient rituals and religious beliefs is evident, which is well coexistence and harmony of ancient myths and rituals of Iran with Islam. , The religion of Shiism and the current of Sufism. This article seeks to examine the Zurkhanehs in terms of having different Iranian-Islamic themes through the analysis-content method, and the Zurkhanehs are due to this interaction with different cultural-ritual aspects in different historical periods. Despite the change of governments, religions, etc., have been able to maintain their existence and focus as a people's base to this day.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zurkhaneh
  • Mehr worship
  • Zoroastrianism
  • Shiism
  • Sufism
فهرست منابع و مآخذ
کتاب­ها
- آقایی­مطلق، پدرام. (1390). ورزش پهلوانی و زورخانه­ای؛ تهران: منشور سمیر.
- احمدی، سعید. (1384). معماری صخره­ای در ایران (هنر معماری مساجد)؛ ج اول، تهران: رسانش.
- انصاف­پور، غلامرضا. (1351). تاریخ و فرهنگ زورخانه؛ چاپ اول، تهران: مرکز مردم­شناسی ایران.
- باستانی پاریزی، محمدابراهیم. (1372). شاهنامه آخرش خوش است؛ تهران: عطایی.
- باقری، مهری. (1393). دین­های ایران باستان؛ چاپ هفتم، تهران: قطره.
- بهار، مهرداد. (1370). ورزش­ باستانی ایران و ریشه­های تاریخی آن؛ تهران: وزارت فرهنگ و هنر.
- پرتو بیضایی، حسین. (1337). تاریخ ورزش باستانی ایران؛ تهران: چاپخانۀ حیدری.
- تهرانچی، محمدمهدی. (1385). ورزش باستانی از دیدگاه ارزش؛ تهران: امیرکبیر.
- ــــــــــــــــــــ (1344). پژوهشی در ورزش­های زورخانه­ای؛ تهران: کتاب­سرا.
- ضابطی جهرمی، احمد. (1389). پژوهش­هایی در شناخت هنر ایران؛ چاپ اول، تهران: نشر نی.
- فردوسی، ابوالقاسم. (1386). شاهنامه؛ به کوشش جلال خالقی مطلق، تهران: سخن.
- قدیانی، عباس. (1381). تاریخ ادیان و مذهب در ایران؛ تهران: فرهنگ مکتوب.
- کاظمینی، کاظم. (1343). نقش پهلوانی و نهضت عیاری در تاریخ اجتماعی و حیات سیاسی ملت ایران؛ تهران: چاپخانۀ بانک ملی ایران.
- ورمازرن، مارتین. (1345). آیین میترا؛ ترجمۀ بزرگ نادرزاده، تهران: دهخدا.
مقالات
- الهی، صدرالدین. (1373). «نگاهی دیگر به سنتی کهن، زورخانه»؛ مجلۀ ایران­شناسی، شمارۀ6. صص726-745.
- بهار، مهرداد. (1390). «آیین مهر و ورزش باستانی»؛ نشریۀ حافظ، شمارۀ88، صص 12-16.
- حیدری، علی و ناصر دولتشاه. (1391). «جلوه­های تصوف، فتوت و تشیع در ورزش­ باستانی و زورخانه­ای ایران»؛ دوفصلنامۀ پژوهش در مدیریت ورزش و رفتار حرکتی، سال دوم، شمارۀ 4، صص 57-72.
- جوادی، شهره. (1397). «اماکن مقدس با پیشینۀ نیایشگاه مهر»؛ فصلنامۀ هنر و تمدن شرق، سال ششم، شمارۀ 19، صص 10-15.
- صدیق، مصطفی. (1343). «زورخانه و ورزش باستانی»؛ فرهنگ و زندگی، دورۀ سوم، شمارۀ26، صص 6-15.
- قاسمی گل­افشانی، کاظم. (1395). «تاثیر آموزه­های دینی بر معماری زورخانه»؛ رشد آموزش هنر، ش3، صص 70-73.
- گودرزی، محمود. (1383). «سیر تطوّر ورزش باستانی و زورخانه­ای در ایران»؛ نشریۀ فرهنگ، شمارۀ22، صص 149-170.
منابع لاتین
Vermasern. (1963). Mithras. the secret God. London .pp 43-37.-
-Cumont. (1956). The Mysterieso of Mithra. New York.
 
دوره 1، شماره 1 - شماره پیاپی 1
دوفصلنامه ( شماره بهار و تابستان 1401)
فروردین 1401
صفحه 27-43
  • تاریخ دریافت: 07 تیر 1400
  • تاریخ بازنگری: 07 شهریور 1400
  • تاریخ پذیرش: 18 مهر 1400